Sana: Sinf : 8 b mavzu

Sana:
Sinf : 8 ^B


Mavzu: 1 – Nazorat ishi.
Darsning maqsadi :Katta, kichik davr elementlarining tuzulishi, yadro reaksiyalari asosida masalalar yecha olishni tekshirish.
Nazorat shakli:Yozma ish.

I-variant

1. 
   Molekula, atom, kimyoviy element haqida tushuncha bering.
   
2. 
   Tarkibning doimiylik qonuni, modda massasining saqlanish qonunlarini bayon eting.
   
3. 
   Atom yadrosining tarkibini ifodalang.
   
4. 
   Laboratoriyada 34 g ozon olish uchun qancha massa kislorod kerak.
   

II-variant

1. 
   Noorganik moddalarning eng muhim sinflari oksidlar, asoslar, kisloтalar va тuzlarga Ta’rif bering.
   
2. 
   Kimyoviy elementlarning dastlabki toifalanishini bayon eting.
   
3. 
   zotoplar. Izobarlar nima? Misollarda tushuntiring.
   
4. 
   Laboratoriyada 15 g ammiak olish uchun qancha massa azot kerak.
   

Javoblar:

1. 
   Nisbiy atom massa — element atomi massasini C¹² uglerod-12 atomi massasining 112 (o‘n ikkidan bir) qismidan necha marta og‘irligini ko‘rsatuvchi kattalikdir.
   

Uglerod-12 ning 112 og‘irlik qismi 1,6610^-27 kg ga teng bo‘lib, massa atom birligi (m.a.b.) deb ataladi.

• 
  1 m.a.b.=1,6610^-27 kg
  

Masalan, kislorod atomi massasi 26,6010^-27kg, uning nisbiy atom massasi ga teng. Demak, kislorod atomi uglerod-12 atomining 112 qismidan 16 marta og‘ir.

2. 
   1799 yilda fransuz olimi J.Prust tomonidan taklif etilgan tarkibning doimiylik qonuni 1809 yilda ko‘pchilik tomonidan e’tirof etildi.
   

• 
  Har qanday toza modda olinish usuli va joyidan qat’iy nazar doimiy tarkibga ega bo‘ladi.
  

• 
  Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddalarning umumiy massasi reaksiya mahsulotlari umumiy massasiga teng
  

3. 
   Atomlarning yadrolari radioaktiv elementlardan ajralib chiqayot-
   

gan y zarrachalar bilan to‘qnashganda, ya’ni bombardimon qilin-
ganda yadrodan proton va neytronlar ajralib chiqadi.
Protonlar zaryadi +1, massasi 1 ga teng zarracha bo‘lib P bilan
belgilanadi. Protonlar zaryadi va massasi 1 ga teng bo‘lgan vo-
dorod atomining yadrosidir.

4. 
   34 x=34 g
   

2O₃ = 3 O₂
96 96

II-variant

1. 
   ODDIY MODDA  MURAKKAB MODDA
   

1. 
   Тemirdan foydalanib bir necha xil murakkab modda hosil qiling.
   
2. 
   Mis (II)-gidroksiddan foydalanib, qanday oddiy moddalar olish mumkin
   

2. 
   OKSID  ASOS
   

OKSID  KISLOТA
OKSID  ТUZ

1. 
   Quyida berilgan asoslarni qanday oksidalardan olish mumkin: KOH, NaOH, Ca(OH)₂, Ba(OH)₂.
   

Cu(OH)₂ va Fe(OH)₂ larning ham tegishli oksidlardan olish mumkinmi?

2. 
   P₂O₅, SO₂, SO₃, CO₂, N₂O₅ lardan qanday kislotalar olish mumkin?
   
3. 
   CaSO₄, CaCO₃ tuzlarini qanday oksidlarning o‘zaro ta’sirlashuvidan olish mumkin?
   
4. 
   CuSO₄ tuzini quyidagi sxema bo‘yicha oling: Cu  CuO  CuSO₄?
   

3. 
   ASOS  OKSID
   

ASOS  ТUZ

1. 
   Cu(OH)₂, Fe(OH)₂, Fe(OH)₃ lardan qanday oksidlar olinadi?
   
2. 
   Ca(OH)₂ dan foydalanib 4 xil tuz hosil qiling.
   

Doskaga quyidagi ikkita sxema navbat bilan yoziladi va har bir sxema asosida o‘quvchilarga savollar beriladi. O‘quvchilar sxemalar asosida berilgan savollarga mustaqil javob topadilar.
KISLOТA  OKSID
KISLOТA  ТUZ

2. 
   Kimyoviy elementlar ko‘zga tashlanadigan belgilariga asoslanib
   

dastlab metallar va metalmaslarga toifalangan.
Deyarli barcha metallar o‘ziga xos yaltiroq, elektr va issiqlikni
o‘tkazadigan, bolg‘alanuvchan bo‘lib, metalmaslar esa bunday xossalarga ega emas. Barcha metallar (simobdan tashqari) qattiq, metalmaslar esa qattiq (oltingugurt, uglerod, kremniy, yod), suyuq (brom) va gaz (kislorod, vodorod, xlor) holatda bo‘ladi.

2. 
   Kimyoviy element — bu yadro zaryadlari bir xil bo‘lgan atomlar turi
   

bo‘lib, uning yadrodagi neytronlar soni har-xil bo‘lishi mumkin. Shuning
uchun ham atomning zaryadi bir xil bo‘lsada, massasi turlicha bo‘ladi.

2. 
   15 x=12 g
   

2NH₃ = N₂ + 3H₂
34 28