Sanaatda elektroliz procesinin’ qollaniliwi

Tiyisli tarawdin’ sanaatinda isletiletug’in ximiyaliq u’skeneler ha’m polimer zatlar
Ximiya sanaati- awir sanaat tarmaqlarinan biri bolip, ha’r tu’rli ximiyaliq zatlardin’ tu’rleri- ammiak, neorganikaliq kislotalar, siltiler , mineral to’ginler, soda, xlor ha’m xlorli birikpeler, suyiltirilg’an gazler , plastmassalar ha’m sintetik smolalar,sol qatarda, kaprolaktam,cellyuloza atcetatlari,ximiyaliq tala ha’m jipler, plastmassa ha’m shiyshe plastinkalardan materiallar ha’m buyimlar, lak, boyaw materiallari, ximiyaliq reaktivler, fotoximiyaliq zatlar, ximiyaliq tovarlardi islep shig’aradi.Ximiyaliq zatlar insane o’mirinde ko’p jerlerde ushirasatug’in, bazida o’mirdi an’satlastiratug’in ha’m bazi waqitlarda ziyanli ta’sirge iye bolg’an zatlar esaplanadi.Ximiyaliq, tazalaw, farmacevtika, toqimashiliq, qurilis, ka’nshilik ha’m basqa tarawlarda ko’plep ximiyaliq zatlar a’dette u’sh toparg’a birlestirilgen:juwiw , da’riler, boyawlar.
Polimerler- grekshe polymers-ko’p bo’leklerden quralg’an- makromolekulalari bir yamasa birneshe tu’rli ko’p sanli ta’kirarlaniwshi gruppalar,monomer zvenolardan quralg’an joqari molekulyar massali, birneshe min’nan birneshe milliong’a shekem bolg’an ximiyaliq birikpeler esaplanadi.Makromolekula quramindag’I atomlar bir-biri menen tiykarg’I yamasa koordinacion valentlik ku’shi sipatinda baylanisqan.
Polimerler- ta’biyiy biopolimerler beloklar, nukleyn kislotalar, ta’biyiy smolalar ha’m sintetik polietlen, polipropilen, fenolformaldegid smolalar polimerlerge bo’linedi.Polimerler bir qiyli strukturali zvenolar- polivinilxlorid yamasa o’z ara gezeklesiwshi tu’rli qasiyetlerge iye zvenolar-sopolimerlerden quralg’an boladi.Vinilxlorid ha’m vinilacetat sopolimeri bug’an misal boladi.Polimerler dep makromolekulasi shinjir ta’rizli du’ziliske iye bolip, ko’p ma’rte qaytalaniwshi atomlar toparinan quralg’an joqari molekulali birikpelerge aytiladi. Polimerlerdi monomerler dep atalatug’in to’men molekula du’zilisli zatlardan sintez qilip alinadi. Polimer makromolekulasinin’ quramina kirgen ha’m onin’ ko’p ma’rte qaytariwshi atomlar toparin qurag’an monomer buwini yamasa a’piwayi buwin esaplanadi.Ma’mleketimizde poliakrilonitril, poliakrilamid,polikaprolaktam,karboksimetilcellyuloza zavodlari da islep turipti. Mikrokrisalliq cellyuloza islep shig’arilip atir.Son’g’I jillarda Shortan gaz-ximiya zavodinda polietilen islep shig’aratug’in ha’m Namangan, Ferg’ana qalalarinda ha’r tu’rli maqsetli cellyuloza islep shig’aratug’in ka’rxanalar iske tu’sirildi.To’men molekulali birikpelerden joqari molekulali birikpeler- polimerlerdin’ sintezi eki usil menen a’melge asiriladi.Polikondensaciyalaniw ha’m polimerleniw esaplanadi.Adamzat o’tken a’sirde taza polimerlerdi ta’biyat jaratqan ta’biyiy polimerlerden funkcional toparlardi ximiyaliq jaqtan o’zgerttirip, sintez qilg’an. Bul u’shinshi, polimeranalogik o’zgerisler usili dep ataladi.Poliefirlerdi eki tiykarli kislotalardi eki tiykarli spirtler menen polikondensaciya reakciyasi arqali alinadi.