Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

Kamayib borayotgan qoldiq usuli aktivdan foydalanish muddatida amortizatsiya summasining doimo kamayib borishini ifodalaydi. Ushbu usulda eskirish me’yori asosiy vositalarning qoldiq qiymatiga ko‘paytiriladi. Odatda, bu usulda amortizatsiya me’yori ikki hissa qilib olinadi. 5 yil xizmat etish muddatida me’yor 20% (100 : 5 = 20)ni tashkil etadi. Kamayib borayotgan qoldiq usulida me’yor 40% (20 x 2 = 40)ga barobar olinadi. Ushbu belgilangan 40% li stavka har yilning oxirida asosiy vositalarning qoldiq qiymatiga nisbatan olinadi.
Kamayib borish qoldiq usuli bo‘yicha amortizatsiya quyidagicha hisoblanadi, (so‘mlarda):

Hisoblash sanasi	Yil boshiga balans qiymati	Amortizatsiyani hisoblash	Amortizatsiyaning yillik summasi	Jamlangan amortizatsiya	Yil oxiriga balans qiymati
1-yil oxirida	500 000	500000x40%	200 000	200 000	300 000
2-yil oxirida	300 000	300000x40%	120 000	320 000	180000
3-yil oxirida	180 000	180 000x40%	72000	392 000	108 000
4-yil oxirida	108 000	108 000x40%	43200	435 200	64800
5-yil oxirida	64800		34800	470 000	30000

YUqorida keltirilgan misoldan ko‘rinib turibdiki, birinchi yilda amortizatsiya ajratmalari tugatish qiymati ayirilmagan to‘liq dastlabki qiymat, ya’ni 500000 so‘m asosida aniklandi. Foydalanish muddatining oxirgi yilida amortizatsiyani hisoblash uchun qo‘llanadigan hisob-kitob shakli o‘zgartiriladi, chunki oldindan baholangan va mo‘ljallangan asosiy vositalarni tugatish qiymatini hisobdan chiqarishga olib keladigan miqdorda amortizatsiyani hisoblash mumkin emas. SHuning uchun oxirgi yilda belgilangan sxema bo‘yicha hisoblangan 25920 so‘m (64800 x 40%) o‘rniga amortizatsiya 34800 so‘m qiymatida belgilanadi. Binobarin, oxirgi yilning yakunida asosiy vositalarning qiymati 30000 so‘mga kamaytirilib, ularning tugatish qiy-matiga teng bo‘lib qoladi.
Yillar yig‘indisi usulida (kumulyativ usul) har yilgi amortizatsiya me’yori amortizatsiya muddati yakuniga qadar qolgan amortizatsiyalanayotgan qiymatning bo‘lagi sifatida belgilanadi. Bo‘lak amortizatsiya hisobining tugagunigacha qolgan to‘liq yillar yig‘indisini amortizatsiya muddatini belgilaydigan yillarning tartib soniga bo‘lib aniqlanadi.
5 yil foydalanish muddatiga mo‘ljallangan asosiy vositalar ob’ekti uchun yillik raqamlar yig‘indisi quyidagini tashkil etadi: