Sanoatda korporativ boshqaruv tizimini keng joriy qilish muammolari

SANOATDA KORPORATIV BOSHQARUV TIZIMINI KENG JORIY QILISH MUAMMOLARI

Reja :
Kirish

1. 
   Aktsiyadorlikjamiyatlaridakorporativboshqaruvmexanizmigao’tishningtashkiliy-nazariyjihatlari
   
2. 
   Aktsiyadorlikjamiyatlaridakorporativboshqaruvnitashkiletishdamenejer-aktsiyadormunosabatlariniboshqarish
   
3. 
   Korporativboshqaruvmexanizmidagizamonaviymuammolarvaularnibartarafetishningxorijiytajribalar
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlarro’yxati.

Kirish
O’zbekistoniqtisodiyotidaaktsiyadorlikjamiyatlarininguzoqmuddatliyashovchanligivaraqobatbardoshliginita’minlashmasalasiularishlabchiqarishsalohiyatinitubdano’zgartirishvazamonaviylashtirishzaruriyatinikeltiribchiqardi, vabungakattahajmdagikapitalquyilmalar, shujumladan, xorijiyinvestitsiyalar talab qilinadi. Mustaqillikyillaridarespublikaiqtisodiyoti real sektorigafaolravishdainvestitsiyalarnijalbqilishmexanizmisifatida fond bozori shakllandi3 , hamdako’pukladliiqtisodiyotniqurishuchunzarurpoydevorbo’lganyangimulkiymunosabatlarningo’rnatilishigaimkonberadiganqonunchiliknegiziyaratildi. O’zbekistondaolibborilayotgankengko’lamliislohatlarmamlakatdaijtimoiyyo’naltirilganbozoriqtisodiyotigaasoslangandemokratikjamiyatqurishgaqaratilgan bo’lib4 , ularningasosiymahsullaridanbiritezsur’atlarbilanrivojlanayotganturlimulkchilikkaasoslanganaktsiyadorlikvaulush-paychilikshakllaridagikorxonalarhisoblanadi. Ularningsamaralifaoliyatyuritishiko’pjihatdankorporativmunosabatlartiziminirivojlanishigabevositabog’liqligisabablihozirdaaktsiyadorlikjamiyatlaridakorporativboshqaruvasoslarinichuqurroqo’rganishmuhimahamiyatgaega. Iqtisodiyotnimodernizatsiyalashsharoitidasamaralifaoliyatyuritishningkorporativboshqaruvmodelivamexanizmiaktsiyadorlikjamiyatlarigainvestitsiyalarnijalbqilish, ishlabchiqarishnimodernizatsiyalash, barqaror industrial vaiqtisodiyo’sishni ta’minlash5 kabimuammolarechiminitaminlashimumkin.

1.Aktsiyadorlik jamiyatlaridakorporativboshqaruvmexanizmigao’tishningtashkiliy-nazariyjihatlari
O’zbekistonRespublikasidahozirgivaqtdaamalgaoshirilayotganiqtisodiysiyosatningasosiymaqsadlaridanbiri, iqtisodiyotning real sohalaridafaolliknijonlantirishgayo’naltiruvchimoliyaviybarqarorlikkaerishishhisoblanadi. O’zbekistoniqtisodiyotidaaktsiyadorlikjamiyatlarininguzoqmuddatliyashovchanligivaraqobatbardoshliginita’minlashmasalasiularishlabchiqarishsalohiyatinitubdano’zgartirishvazamonaviylashtirishzaruriyatinikeltiribchiqardi, vabungakattahajmdagikapitalquyilmalar, shujumladan, xorijiyinvestitsiyalar talab qilinadi. Mustaqillikyillaridarespublikaiqtisodiyoti real sektorigafaolravishdainvestitsiyalarnijalbqilishmexanizmisifatida fond bozorishakllandi , hamdako’pukladliiqtisodiyotniqurishuchunzarurpoydevorbo’lganyangimulkiymunosabatlarningo’rnatilishigaimkonberadiganqonunchiliknegiziyaratildi. O’zbekistondaolibborilayotgankengko’lamliislohatlarmamlakatdaijtimoiyyo’naltirilganbozoriqtisodiyotigaasoslangandemokratikjamiyatqurishgaqaratilgan bo’lib4 , ularningasosiymahsullaridanbiritezsur’atlarbilanrivojlanayotganturlimulkchilikkaasoslanganaktsiyadorlikvaulush-paychilikshakllaridagikorxonalarhisoblanadi. Ularningsamaralifaoliyatyuritishiko’pjihatdankorporativmunosabatlartiziminirivojlanishigabevositabog’liqligisabablihozirdaaktsiyadorlikjamiyatlaridakorporativboshqaruvasoslarinichuqurroqo’rganishmuhimahamiyatgaega. Iqtisodiyotnimodernizatsiyalashsharoitidasamaralifaoliyatyuritishningkorporativboshqaruvmodelivamexanizmiaktsiyadorlikjamiyatlarigainvestitsiyalarnijalbqilish, ishlabchiqarishnimodernizatsiyalash, barqaror industrial vaiqtisodiyo’sishnita’minlashkabimuammolarechiminitaminlashimumkin. Bu muammolarnisamaraliechimikompaniyalarningmoliyabozoridagiraqobatbordoshliligivahavfsizligi, barqarorligihamdainvestorlaruchunjalbdorliligivarisksizligidarajasinita’minlashbilanuzviybog’liq. Korporativboshqaruvningmuammolarinibartarafetishnazariyjihatdan ham, amaliyjihatdan ham muhimahamiyatkasbetishinie’tirofetib, iqtisodiyotnierkinlashtirishvamodernizatsiyalashsharoitidamazkurfaoliyatmuammolarinitadqiqetuvchinazariyishlanmalarvaamaliyasoslarningsezilarlidarajadazamontalabidanortdaqolayotganligiushbumuammolarbo’yichaaniqtavsiyalarishlabchiqishzarurliginialohidaqaydetmoqchimiz. Yuqoridata’kidlanganlarningbarchasitanlanganmavzuningdolzarbliginibelgilabberib, mazkursohadaalohidailmiyizlanisholibborishnitaqazoetmoqda. Bozor iqtisodiyotigao’tayotganmamlakatlarda fond bozorlarinishakllantirishjarayonlaribo’yichajahontajribasishuniko’rsatadiki, ularningmuvaffaqiyatlifaoliyatyuritishiko’pjihatdaninvestitsioninfratuzilmaningo’zvaqtidayaratilishibilanbog’liqbo’ladi. MustaqilO’zbekiston fond bozorishakllanishiningxususiyatishundaniboratki, fond bozoridafaoliyatko’rsatuvchiemitentlarvainvestorlarkapitalbozoriningimkoniyatlarigayaqinyillardanboshlabtushunaboshlamoqdalarvaulardanfoydalanishga harakat qilaboshladilar. Shu bilanbirga, buikkitoifagaxizmatqiluvchivositachitomon – ixtisoslashtirilganinfratuzilmainstitutlari fond aktivlaribilanishlashamaliytajribasihalikambo’lib, ularningrivojlanishdarajasimilliyiqtisodiyotningo’sibboruvchiehtiyojlaridanorqadaqolmoqda.. Korporativboshqaruvningkuchlijozibagamoliktomonlaridanbirishundaniboratki, unijoriyqilganda, o’zbiznesidaodatdauzoqmuddatlimaqsadlargaerishishimkoniyatlariyaratiladi. Serharakatinvestorlarmanfaatlarininge’tibori, yollanmamenejerlarmanfaatlaribilano’yg’unlashishisodirbo’ladi. Iqtisodiyotnimodernizatsiyalashsharoitidapotentsialinvestorlarsinfinishakllantirish, investitsiyalarnikengko’lamdajalbqilishorqaligina «ishni, kapitalto’plashnikengaytirish» haqiqatdamumkinliginimahalliymulkdorlarhalito’latushunibetganlariyo’q. Korporativboshqaruvningta’sirdoirasiaktsiyadorlaryokikorporatsiyalarmanfaatlarisohasidananchakengroqbo’lib, mamlakatiqtisodiyrivojlanishininghalqiluvchiomillaridanbirigaaylanmoqda. Jahon bankivaIqtisodiyHamkorlikvaRivojlanishTashkiloti (IHRT) 1999 yildayoq8, korporativboshqaruvmamlakatningraqobatbardoshlikmanbaivaiqtisodiyvaijtimoiytaraqqiyotiningmuhimomiliekanliginie’tirofetgan. Zamonaviyiqtisodiyotdaaktsiyadorlikjamiyatlarixo’jalikyuritishamaliyotidakorporativboshqaruvningkengtarqalganligi u yokibumamlakatningochiqlikvarivojlanishdarajasinitavsiflovchimuhimko’rsatkichlardanbiridir. Samaralikompaniyalarvakorxonalarsizmamlakatturmushfarovonliginioshirishvaqo’shimchaishchio’rinlarinihosilqilishuchunsharoitnita’minlayolmaydi. Davlat uchuninvestitsiyalarjalbqilaoladigan, ishchio’rinlarivamoddiyboyliklarniyarataoladigan, yashovchanvajahonbozoridaraqobatbardoshbo’laoladigan, korporativboshqaruvsaviyasihamdamezanizmiyaxshitashkiletilgankorxonalarkerak. Shuninguchun ham zamonaviykorporativboshqaruvmilliyiqtisodiyotnirivojlanishiuchunzaruriyatgaaylanibbormoqda. Mazkurjarayonlardankelibchiqibta’kidlashjoizki, korporativboshqaruvninglozimamaliyotibarqaroriqtisodiyrivojlanishgaerishishuchunkorxonalartomonidanmoliyaviyresurslarnijalbqilishvao’zidasaqlabqolishningmuhimshartigaaylanganbo’lib, quyidagilaruchuno’tazarurdir:
1. Mahalliyvaxorijiyinvestorlarnijalbqilish, investorlargaularninginvestitsiyalariniboshqarishdahavfsizvasamarali, boshqarishtizimiesaravshanvamuvofiqhisob-kitobyuritilishigaimkonberishixususidakafolatlarningta’minlanishi.
2. Raqobatbardoshvasamaralifaoliyatyurituvchiyirikkompaniyalarvakorxonalarnibunyodqilish.
3. Korporatsiyaniboshqarishdainvestorlarningmablag’lariishonibtopshirilganyollanmamenejerlarninghisobdorligivafaoliyatisamardorliginikuchaytirish.
4. Cheklanganresurslardansamaralifoydalanishniqo’llab-quvvatlash. Aktsiyadorlikjamiyatisamaralifaoliyativainvestitsionjalbdorliginingasosikorporativhamjamiyatningbarchaishtirokchilariorasidagiijtimoiyhamkorlikmuhitivao’zaroishonchdir. Uningshakllanishiuchunkorporativhulqtamoyillarigarioyaqilinishizarurbo’lib, uningmazmuniaktsiyadorlikjamiyatiniboshqarishbilanbog’liqpaydobo’ladiganmunosabatlardaishonchnihosilqilishgaqaratilgandir. Jahon iqtisodiyotininggloballashuvisharoitida, samaralikorporativboshqaruvniqurishningasosiytamoyillariniyaratilishigakuchlizaruratetildi. Korxonalarningmuvoffaqiyatlivabarqarorfaoliyatyuritishiko’pjihatdan, uningtashkiliytuzilmasigabog’liqbo’ladi. Dunyoningko’plabmamlakatlaridaengkengtarqalganmulkchilikshaklikorporativko’rinishdabo’lib, deyarlibarchao’rtavakattabizneslarkorporatsiyashaklidatashkiletilgan. Masalan, O’eneral Motors, Bank of Amerika, Maykrosoft, British Petroleum, Nestle, Tayota, Keys, Folksvagen, Soni vaboshqalar. Har birholatda ham firmalarbiznesdao’zulushigaegabo’lganaktsiyanerlartomonidanegalikqilinadi. Korporatsiyadastlabtashkiletilganda, uningaktsiyalarikichikguruhdaniboratinvestorlar (kompaniyamenejerivauniqullovchiayrimshaxslar) qo’lidabo’ladi. Bunday hollardakompaniyaaktsiyalariochiqholdakengommagasotilmaydivakompaniyayopiqhisoblanadi.