Saodat toxirovna toshaliyeva r e k r u t m e n t

 
1.2. Rekrutment faoliyatining 
paydo bo‘lishi va rekrutmentning fan sifatida shakllanishi 
 
Zamonaviy rekrutment tarixi XX asrning 40-yillariga borib taqaladi. 
Ikkinchi Jahon urushi davrida, AQShda ish bilan ta'minlash agentliklari 
5
Куприянов, А.Н. Развитие рекрутинга на рынке труда в России :автореф. дис. … канд. экон. наук : 08.00.05 / А. 
Н. Куприянов ; Рос.акад. гос. службы при Президенте РФ. – Москва : 2011. – С. 7. 
Rekrutment deganda -
buyurtmachi-kompaniyaning bo'sh ish 
joylarini uning professional malaka 
talablariga mos keladigan mutaxassislar 
bilan pulli asosda to'ldirish uchun shart 
-sharoitlarni yaratishni o'z ichiga 
oladigan iqtisodiy faoliyat turini 
tushunish maqsadga muvofiqdir
Rekruting - bu kompaniya 
kadrlar 
menejmentining 
nomzodlarni qidirish va tanlash, 
keyinchalik ularni bo'sh ish 
o’rinlariga yollash maqsadidagi 
tashkiliy 
chora-tadbirlar 
majmuini o’z ichiga oladigan 
biznes jarayonidir 

---

14 
harbiy xizmatga chaqirilmagan ishchilarni jalb qilish uchun reklama 
berishdi. 
Keyingi davrda malakali mutaxassislarni tanlab olish bilan 
shug'ullanadigan hedhanting agentliklari shakllandi. O‘ziga xos va 
kamsituvchi portretli - WASP deb nomlangan (White Anglo-Saxon 
Protestant - oq anglo-sakson protestantlari) "ideal" nomzodlar guruhi 
shakllandi. Ushbu guruh vakillari odatda eng yaxshi universitetlarda o‘qish 
imkoniyatiga ega edilar va mehnat bozorida talab katta edi. 
Asta-sekin, boshqa ijtimoiy-etnik guruhlar vakillari (WASPdan 
tashqari) AQShda kuchaya boshladi va shu asosda rekruting xizmatlari 
bozori rivojlandi. 
O‘zining hozirgi shaklida, xalqaro rekruting bozori XX asrning 80-90-
yillariga kelib shakllandi. 
Sobiq Ittifoqda kadrlarni to‘g'ri tanlash 30-yillardan beri eng muhim 
mafkuraviy vazifa hisoblanib kelgan va shu sababli partiya tashkilotlari va 
davlat xavfsizlik qo‘mitasining qattiq nazorati ostida bo‘lgan. Partiya 
organlari mamlakatning deyarli barcha yuqori lavozimli mansabdor 
shaxslari to‘g'risida ma'lumotlarga ega bo‘lgan noyob ma'lumotlar 
bazasining egalari bo‘lishdi. 
1967 yilda xorijiy kompaniyalarga xizmat ko‘rsatish uchun maxsus 
tuzilma - Diplomatik korpuslarga xizmat ko‘rsatish idorasi tashkil etildi, u 
xorijiy vakolatxonalarda ishlash uchun xodimlarni yollash bilan bog'liq 
barcha masalalarni monopollashtirdi. Biroq, ushbu bo‘lim taqdim etilgan 
nomzodlarning malakasini kuzatmadi. 
Vaziyat qayta qurish davrining boshlanishidan boshlab, partiyaning 
roli zaiflashganda va xususiy biznes jadal rivojlana boshlaganida o‘zgara 
boshladi. 80-yillarning oxiri va 90-yillarning boshlarida ko‘plab qo‘shma 
korxonalarning paydo bo‘lishi tufayli birinchi xususiy rekruting 
agentliklariga buyurtmalar berildi va ular oyoqqa tura oldilar: 
- «TRIZA Bandlik Jamiyati» YoAJ; 
- "Moskva kadrlar markazi" → "Kadrlar" xalqaro agentligi → 
"Metropolis"; 
- ANKOR. 
Ta'kidlash kerakki, dastlab yollash xizmatlariga talab xorijiy 
kompaniyalar tomonidan ta'minlandi (buyurtmalarning 80-90 foizi). 
Diplomatik korpuslarga xizmat ko‘rsatish idorasi monopoliyasini va qattiq 
"kadrlar etishmovchiligini" boshdan kechirgan buyurtmachi kompaniyalar 
xodimlarni saralash uchun Evropa narxlarida pul to‘lashga tayyor bo‘lishdi. 
Masalan, mutaxassis uchun mukofot to‘lovi 5-15 ming dollarni tashkil 

---

15 
qilishi mumkin edi (o‘sha paytda idora ishchilari va quyi darajadagi 
menejerlar uchun oyiga 500 dollar, menejerlar va o‘rta darajadagi 
mutaxassislar uchun oyiga 1000 dollardan oshmagan oylik belgilangan). 
Ushbu davrda ish izlovchilar va ish beruvchilar uchun maxsus nashrlar 
chiqa boshlaydi (masalan, "Siz uchun ish", "Biz sizni ishga taklif qilamiz"). 
Nomzodlarni qidirishning universal usuli rezyume emas, balki jadal 
reklama qilingan anketalar edi. 
1995 yilda rekruting bo‘yicha professional tashkilotni yaratish g'oyasi 
ilgari surildi va bir yil o‘tgach, Rossiyaning 50 ta kadrlar agentliklari 
rahbarlarining birinchi konferentsiyasi bo‘lib o‘tdi va Butunrossiya yollash 
bo‘yicha maslahatchilar assotsiatsiyasi (AKPP) tasdiqlandi va yollash 
bo‘yicha maslahatchilar uchun professional va axloqiy kodeks qabul qilindi. 
Bundan tashqari, 1996 yil 17 mayda elektron rekruting va kadrlar 
bo‘yicha on-layn (HRO) xizmati paydo bo‘ldi. HRO xizmatining biznes 
modeli korxonalar va provayder agentliklarining bo‘sh ish o‘rinlarini pulli 
joylashtirishga asoslangan edi. 
Ushbu bosqichda rekruting agentliklari va ularning xizmatlariga, 
ayniqsa mahalliy kompaniyalar tomonidan talab oshdi (ish samaradorligini 
oshirish uchun yuqori malakali mutaxassislarga ehtiyoj). 
1998-2017 yillarda barqarorlashtirish bosqichiga kirdi. 
Ushbu davrning o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilar: 
- yollash bo‘yicha xizmatlar bozori infratuzilmasidagi o‘zgarishlar; 
- ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatiga qo‘yiladigan qat'iy talablar; 
- xodimlarni izlash va saralashda foydalaniladigan axborot texnologiyalarini 
rivojlantirish; 
- hududlararo izlash va qo‘shimcha xizmatlarni rivojlantirish; 
- xodimlarni lizingga va autstaffingga talabni oshirish (1998 yildagi 
iqtisodiy inqirozdan keyin). 
1999 yil noyabr oyida ixtisoslashtirilgan rekruting agentliklarining 
yagona tarmog'i yaratildi. Raqobat darajasini pasaytirish, shuningdek, 
mintaqaviy bozorlarga kirish uchun bozorni bo‘lishga xarakat birlashuvga 
turtki bo‘ldi. 
2000 yilda rekruting xizmatlari bozori aylanamasi ikki baravar 
ko‘paydi. Ommaviy rekrutment loyihalari amalga oshirila boshlandi. 
Shunday qilib, Kelly Services METRO Cash & Carry, IKEA uchun loyiha 
olib borgan. 2001 yilda to‘g'ridan-to‘g'ri qidirish va bosh ovlash 
xizmatlariga talab 50-60% ga oshdi. Ushbu o‘sishning asosiy sababi 
kompaniyalardagi boshqaruv guruhlarining o‘zgarishi. 

---

16 
“Kontakt” agentligi tomonidan olib borilgan ekspert tadqiqotlariga 
ko‘ra, 2009 yilda faqat Moskvadagi rekruting xizmatlari bozori 49 foizga 
qisqardi. Shu bilan birga, bozorni tark etgan agentliklarning ulushi 6% ni 
tashkil etdi. 
O‘z navbatida, rekrutment mehnat unumdorligi 5 foizga oshdi, 
provayderlar xodimlarining soni esa 35 foizga kamaydi. Ko‘rsatilayotgan 
xizmatlar sifatini yaxshilash bilan bir qatorda, ularning narxining 
pasayishini ham ko‘rish mumkin (o‘rtacha 20%). Mintaqaviy rekruting 
agentliklari buyurtmalar hajmining jiddiy pasayishiga (3-4 marta) duchor 
bo‘ldi. 
Ushbu davrda rekruting xizmatlari bozori tarkibi o‘zgardi (masalan, 
ommaviy rekruting ulushi kamaydi). Shuningdek, keng miqyosli 
agentliklarning ko‘payishi va elektron rekruting bo‘yicha raqobatning 
kuchayishi 
kuzatilmoqda 
( 
www.headhunter.ru, 
www.superjob.ru, 
www.job.ru). 
Xizmati sohasi rivojlanishi bilan korxonalarga yuqori malakali 
xodimlarni izlash, tanlash, saralash, yollash ham rivojlanib bordi. Turli 
tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, malakali kadrlarning etishmasligi 
muvaffaqiyatli tadbirkorlik faoliyatining asosiy to‘siqlaridan biriga 
aylanmoqda. Hozirgi iqtisodiy sharoitda tashkilotlar uchun xodimlarni 
izlash va tanlash sohasidagi faoliyatning barqarorligi va doimiyligi alohida 
ahamiyatga ega. Ana shu jihatdan, rekrutment sohasi rivojlanib bordi va uni 
o‘rganishga alohida e’tibor qaratildi. Kompaniyalarni yuqori malakali 
kadrlar bilan doimiy ta’minlashda, xodimlarni saralash, tanlash, yollash, 
ularning autpleysmenti masalarida “Rekrutment” fani muhim ahamiyat kasb 
etdi.