Sarbadorlar harakati Bajaruvchi: O. Mamayusupov

SERBEDARLAR
(SSSR ENKSKLOPEDIYASI ASOSIDA)
Sarbadorlar (fors, lit. — jallod, mahkum), — Erondagi xalq ozodlik harakati qatnashchilari. XIV asrda Osiyo moʻgʻul-turk koʻchmanchi zodagonlariga qarshi. Dehqonlar, hunarmandlar, mayda yer egalari ishtirok etgan Sarbadorlar harakati mafkuraviy asosda boʻlib oʻtdi. so'fiylik bilan qo'shilgan shialik qobig'i. Mafkurachilar Shayx Xalifa bo'lib, u Sebzevar shahar masjidida so'fiylik ta'limoti "bid'atlar" va "dunyo ishlari" (xalq qo'zg'oloni g'oyasi) niqobi ostida va 1335 yilda o'ldirilishidan so'ng (s. sunniy ruhoniylarning gijgijlashi) - Shayx Hasan Juriy. Ikkinchisi Sarbadorlar. org-tionga darvesh tartibi shaklini bergan; ordenga qoʻshilgan har bir kishi unga mansubligini yashirishi, qurol-yarogʻini tayyor holatda saqlashi va shayxning birinchi chaqirigʻi bilan harakat qilishi shart edi. Ko‘p hunarmand va dehqonlar shayxga murid (shogird) bo‘ldilar. 1337-yil 16-martda Sarbadorlar da oʻz-oʻzidan qoʻzgʻolon koʻtarildi: Monglarning tovlamachiliklaridan gʻazablangan. Qishloqlarning dehqonlari isyon ko'tardilar. Bashtin (Hasan Juriy muridlari, X. Jurining oʻzi Xuroson mogʻ. amiri tomonidan asirga olingan). Yig‘ilishda ular: “... zo‘ravonlikni to‘xtatamiz va zolimlarni yo‘q qilamiz yoki boshimiz dorda bo‘lsin” (“boshimiz dorga” – forscha serbedar; nomi shundan kelib chiqqan) deb e’lon qildilar. avgust oyida. 1337 yil Sarbadorlar. asosiy poytaxtga aylangan Sebzevar shahrini egallab oldi. ular hukmronlik qiladilar (1337—81). Vedjih ad-Din Masud (1338—44) boshchiligida Sarbadorlar. moʻgʻul-turk qoʻshinlarini magʻlub etdi. koʻchmanchi zodagonlar va Nishopur shahrini egalladi. Vejih ad-din Masud sulton unvonini oldi. 1353 yilda Sarbadorlar. oxirgi Mongni magʻlub etdi. Gorganda Ilxon Tuga Temur va uni o'ldirdi. Astrabad shahridan Gorgan Sarbadorlar davlati tarkibiga kirdi. Bu vaqtda Sarbadorlar. davlati butun Zapni oʻz ichiga olgan. Xuroson va Gorgan.S Sarbadorlar. davlatida moʻʼtadil oqim (mayda yer egalari, ular faqat Mong. boʻyinturugʻidan xalos boʻlishga intilgan) bilan hunarmandlar va hunarmandlarga tayangan juriy tariqati darveshlari vakili boʻlgan chap oqim oʻrtasida kurash bor edi. , ehtimol, eng kambag'al dehqonlar ustida va mulkni tenglashtirishga intildi. Bu kurash to'ntarish va qurollanish shaklida bo'ldi. to'qnashuvlar. Garchi mayda yer egalaridan bo'lgan amirlar ("Serbedar zodagonlari") tez-tez hukmronlik qilishgan bo'lsa-da, chap qanotning bosimi ularni darveshlarning talablari bilan hisoblashishga majbur qildi: dehqonlar Sankt-Peterburgga soliq to'lamadilar. hosilning 1/3 qismi; amirlar va ularning xizmatchilari bir xil oddiy kiyimlarda; amirning uyida har kuni umumiy ovqat tashkil qilingan va hokazo.Dehqonlar va mayda yer egalaridan iborat Sarbadorlar militsiyasi (turli vaqtlarda 12 mingdan 22 ming kishigacha) natura shaklida maosh olgan. 1364-yilda darveshlar bilan ish olib borgan moʻʼtadil qanotning gʻalabasi Sarbadorlar. davlatini zaiflashtirdi va uni 1381 yilda Temur tugatdi. Sarbadorlarning Temur (1383) va uning vorisi Shohrux (1405—06) ga qarshi qoʻzgʻolonlari. shafqatsizlarcha bostirildi. Sarbadorlar qoʻzgʻolonlari Samarqandda (1365) ham boʻlib, u yerda S. hokimiyatni qoʻlga kiritib, uni qariyb bir yil ushlab turdi, Kirmonda (1373—74) qoʻzgʻolon iqta hukmdorlari va oliy ruhoniylarning qatl etilishi bilan birga kechdi. Har ikki qoʻzgʻolon ham feodallar tomonidan bostirildi.