Savod o‘rgatishda analitik-sintetik tovush metodi

Savod o‘rgatishda analitik-sintetik tovush metodi

1. 
   Analiz metodi.
   
2. 
   Sintez metodi.
   
3. 
   Analitik mashqlar.
   
4. 
   Sintetik mashqlar.
   

Analitik - sintetik (tahlil - tarkib) tovush metodiga K.D.Ushinskiy asos solgan. Bu metod hozirgi kunga qadar ancha takomillashdi. Analiz va sintez metodlari savod o‘rgatish jarayonida bir-biri bilan bog‘liq ravishda olib boriladi. Savod o‘rgatishda analiz-sintezdan oldin o‘tkazilsa-da, ular bir-birlaridan ajralmaydi. Analiz va sintez savod o‘rgatish jarayonida bir-biri bilan bog‘liq ravishda olib borish bo‘g‘inlab o‘qish ko‘nikmasini shakllantirishning asosini tashkil qiladi. Tilshunoslikda tovushni analiz va sintez qilish usullari maxsus ishlangan. Ta’lim jarayonidagi o‘zarishlar analitik - sintetik tovush metodidan foydalanishda olimlarimiz tomonidan turli tavsiyalarning taklif etilmoqda. Alifbeshunos olima Qumri Abdullayeva o‘quvchilarga yangi tovush va harflarni o‘rganish uchun quyidagi tartibni tavsiya etgan:
Analiz metodi:
a) Nutqdan gapni ajratish;
b) Gapni so‘zlarga ajratish va zarur bo‘lgan so‘z yuzasidan talaffuz mashqini o‘tkazish;
v) Ajratib olingan so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish;
d) Bo‘g‘in tartibidan o‘rganilgan tovushni ajratish va talaffuzini o‘rganish;
e) Yangi tovushning grafik belgisi-bosma harf bilan bolalarni tanishtirish.
Sintez metodi:
a) Kesma harflardan bo‘g‘in va so‘z tuzish;
b) Tuzilgan so‘zni o‘qish;
v) Tuzilgan yangi so‘zni «Alifbe» kitobidan o‘qish;
e) Yangi so‘z ishtirok etgan gapni «Alifbe» kitobidan o‘qish.
Metodist olim Maxmudjon Yusupov analitik-sintetik tovushdan foydalanishning quyidagi usulini taklif etgan:
Analitik mashqlar:
a) Belgilangan tayanch so‘zini va tarkibidagi yangi o‘rganilayotgan tovushni to‘g‘ri talaffuz qilish;
b) Yangi o‘rganilayotgan tovushni tayanch so‘zdan ajratib olish va sof xolda talaffuz qilish;
v) Shu tovushni talaffuz qilish jarayonida nutq organlarining xolatini amaliy ko‘rsatish va izohlab tushuntirish;talaffuzi o‘rganilgan tovushni to‘g‘ri so‘zlar tarkibidan topish;
d) Tarkibidagi yangi o‘rganilgan tovush ishtirok etadigan so‘zlar tanlash;
e) Talaffuzi o‘rganilgan tovushning grafik belgisi - bosma harf bilan tanishtirish;
s) Harfning bosh va kichik shaklini, oldin o‘rganilgan harflardan farqini ko‘rsatib, tushuntirish.