Seminar mashg’uloti rejasi

• MAVZU: TAFAKKUR

• Angren – 2011yil

Seminar mashg’uloti rejasi

• 1.Tafakkur haqida tushuncha va hissiy bilish.
• 2.Tafakkur jarayonlari va turlari.
• 3.Tafakkurning mantiqiy shakllari .
• 4.Tafakkurning individual xususiyatlari.

TAFAKKUR NIMA?

• Tafakkur haqida tushuncha va hissiy bilish.

Tafakkur arabcha “fikr” so’zidan kelib chiqqan bo’lib, o’ylash, muhokama, mushohada va fikr yuritish ma’nolarini bildiradi

• Tafakkur arabcha “fikr” so’zidan kelib chiqqan bo’lib, o’ylash, muhokama, mushohada va fikr yuritish ma’nolarini bildiradi

TUSHUNCHANING YUZAGA KELISHI

Tushuncha

Umumiy tasavvur

Yagona tasavvurlar

Idrok obrazlari

Sezgi obrazlari

• TAFAKKUR

• Atrof-muhitdagi voqelikni nutq yordami bilan bevosita umumlashgan holda aks ettiruvchi psixik jarayon, ijtimoiy-sababiy bog’lanishlarni anglashga, yangilik ochishga va taxmin qilishga yo’naltirilgan aqliy faoliyatdir.

Tafakkur jarayonlari va turlari

• KUCH BILIM VA TAFAKKURDA

TAFAKKUR TURLARI

Shakliga ko’ra

Topshiriq xarakteriga ko’ra

Fikr yoyiqligiga ko’ra

Fikrning yangiligi va noyobligiga ko’ra

AVVAL O’YLA, KEYIN SO’YLA

• Tafakkurning mantiqiy shakllari

Tafakkurning mantiqiy shakllari

• Tushun
• cha

• Hukm

• Xulosa

• Narsa va hodisalarning muhgim belgilarini, bog`lanishlarini fikran keng va chuqur aks ettirish

• Narsa va hodisalarning belgi va xususiyatlari haqida tasdiqlab yoki inkor qilib qytilgan fikr

• Bir qancha hukmlarning mantiqiy bog`lanishi natijasida hosil bo`lgan hukm

TAFAKKUR SHAKLLARINING KO`RINISHLARI

• TUSHUNCHA

• Juz’iy, taxminiy,
• shartli, tasdiqlovchi

• Yakka, konkret,
• umumiy, abstrakt,
• xususiy, to’plama

• Induktiv, deduktiv,
• analogik

• XULOSA
• CHIQARISH

• HUKM

Har qanday kashfiyot, yangilik, taraqqiyot inson aql-zakovatining mahsulidir.

• Har qanday kashfiyot, yangilik, taraqqiyot inson aql-zakovatining mahsulidir.

TAFAKKURNING INDIVIDUAL XUSUSIYATLARI

• Tafakkur mazmundorligi;
• Tafakkur mustaqilligi;
• Tafakkur kengligi;
• Tafakkurning chuqurligi;
• Tafakkurning tezligi;
• Tafakkurning samaradorligi;
• Tafakkurning mantiqiyligi;
• Tafakkurning ketma-ketligi.

MUAMMOLI VAZIYAT

• Kitob javonida tanlangan asarlarning ikki tomi turardi. 1chi tomi 300 betdan, 2chi tomi esa 200 betdan iborat. Javonda kitob qurti paydo bo’lib, kitoblarni kemira boshladi. U 1chi tomning 1chi betidan, 2chi tomning so’ngi betigacha kemirib tashladi. Kitob qurti necha betni kemirgan?
• BILIM
• SANDIG’I

• Bu kalla insoniyatga azaldan xizmat qiladi;
• Iqtisodiy ehtiyojini qondirib kelgan;
• Uning bahosi yuqoriligi bilan ajralib turadi;
• Uning ba’zi qismlari ochiq havoda bo’lsa, qolgan qismlari esa yer ostida joylashgan.
• Savol: Bilim sandig’imizda nima joylashgan?

*MUSTAQIL FIKRLASH DEGANDA NIMANI TUSHUNASIZ? *TAFAKKURNI QANDAY RIVOJLANTIRISH MUMKIN?

O’quvchilar tafakkurini o’rganish usullari haqida tushuncha

• Qismlardan rasm hosil qilish metodikasi: A.N.Bernshteyn tomonidan o’rganilgan.
• L.S.Vigotskiy tomonidan tafakkurning umumlashtirish va mavhumlashtirish darajalari o’rganilgan.
• Z.I.Kalmikova tafakkurning produktiv va reproduktiv turlarini tadqiq qilgan.
• Intellektni tekshirishning eng keng tarqalgan metodlaridan biri amerikalik psixolog va psixiatr D.Veksler tomonidan taklif qilingan.
• Maktab aqliy taraqqiyot testi metodikasi M.K.Aksimova, Y.M.Borisova, V.T.Kozlova, G.P.Loginovalar tomonidan ishlab chiqilgan.

VERBAL TEST O’YLA, IZLA, TOP!

• INTELLEKT

• yalitqiob

• faytkyai

• thiejyo

• itsenz

• shiqzqii

• qidaqt

ISTE’DOD

• kartfuka

• zyalyuili

• belrav

• aijtrab

• shtchuanu

• itmnqa

Tafakkur – arabcha “fikr” so’zidan olingan bo’lib, o’ylash, mushohada qilish, fikrlash kabi ma’nolarni anglatadi.

• Tafakkur – arabcha “fikr” so’zidan olingan bo’lib, o’ylash, mushohada qilish, fikrlash kabi ma’nolarni anglatadi.
• Analiz- yunoncha “parchalash, bo’lish, tahlil qilish, narsa va hodisalarni fikran tarkibiy qismlarga ajratishdan iborat aqliy jarayon”.
• Sintez – yunoncha “qo’shish, birlashtirish, narsa va hodisalarning tarkibiy qismlari va sifat xususiyatlarini fikran bir butun qilib qo’yishdan ibrat aqliy jarayondir”.
• Umumlashtirish – tafakkurda aks etgan bir turkum narsalarning belgi xususiyatlari, xossalari, alomalarini topish va shu umumiylik asosida ularni birlashtirishdir.
• Absraktsiyalash – narsa va hodisalarning qonun va qonuniyatlarining ayrim belgisi, sifati, xususiyatlarini fikran ulardan ayirib olib mustaqil fikr obyektga aylantirishdan iborat fikr yuritish jarayonidir
• Sistemalashtirish – narsa va hodisalarni zamon (vaqt), makon (fazo) va mantiqiy jihatdan ma’lum tartibda joylashtirishdan iborat fikr yuritish jarayonidir.
• Produktiv – ijodiy xarakterdagi izchil o’zaro bog’langan jarayonlardan iborat, yangilik, noyoblik, qaytarilmaslik fikrlash elementlariga ega bo’lgan tafakkur turi.
• Konvergent – masalaning yechimi faqat bitta bo’lgandagi fikrlash.
• Divergent – fikrning shunday turiki, u shaxsga bir muammo yoki masala yuzasidan birdanig bir nechta yechimlar paydo bo’lishini taqozo etadi

Asosiy adabiyotlar:

• Davletshin M.G. Umumiy psixologiya.Toshkent 2002.
• Davletshin M.G. va bosh. Yosh davrlari va pedagogik psixologiya T.: TDPU, 2004.
• Karimova V.M. Psixologiya. T.: 2002.
• Nemov P.C. Psixologiya. M.: Владос, 2003ю 1-2-t.
• E.G’oziyev Umumiy psixologiya T.:2010

• Qo’shimcha adabiyotlar:

• 1. M.Y.Zufarova Umumiy psixologiya. T.: 2008
• 2. M.Davletshin Psixologiya-qisqacha izohli lug’at. T. 1998.
• 3. E.G’oziyev Tafakkur psixologiyasi T.: “O’qituvchi”, 1990
• 4. G’oziev E. Umumiy psixologiya (darslik). I-kitob. T. 2004.
• 5. G’oziev E. Umumiy psixologiya (darslik). II-kitob. T. 2004.
• 6. Toshimov R.Yu., E.G’.G’oziev, Psixodiagnostika va amaliy psixologiya. T, 2004 y.
• 7. Sariboeva U. Psixologiya fanidan seminar mashg’ulotlari uchun ta’lim texnologiyasiga asoslangan uslubiy qo’llanma. T.: “MUMTOZ SO”Z” 2009.
• 8. N.T.Xodjimatova, N.G’oziyeva Psixologiya fanidan seminar ishlanmalari. T.: 2008
• 9. A.V.Brushlinskiy Psixologiya mishleniya i kibernetika. M. 1970 10. Karimova V.M. Psixologiya. T.: 2000.

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT