Ш. И. Раззоќов, М. Д. Юнусова turbo pascal алгоритмик тилида дастурлаш касб-ћунар коллеж талабалари учун ўќув ќўлланма

const индентифиќатор = ўзгармас;
ўзгармас = ифода;
Оддий ўзгармасларга мисоллар:
const
{сонли ўзгармаслар}
Length = 100;
MinNeg=-1; MaxNeg=-32678; Numb=7.87 е-3;
{Булев ўзгармаслари}
Bool = True; Boo12=False;
{Символли ўзгармаслар}
Char7=7; CharCR = #13;
{сатрли ўзгармаслар}
Str1=Turbo; Str2=Pascal
Оддий ўзгармаслардан ташќари Турбо Паскалда дастур компиляцияси ваќтида ћисобланиши мумкин бўлган ўзгармасли ифодаларни ишлатишга ћам йўл ќўйилади. Агар юќорида келтирилган ўзгармасларни бор, деб ћисобласак, ќуйидаги ўзгармасларни эълон ќилиш мумкин бўлади:
const
ChrLength = Chr (Length);
Mean = (MaxNeg-MinNeg) div2;
BoolAnd = Bool1 and Bool2;
CodeofChar 7 = Ord (Char7);
Name = Str1+Str2 + CharCR;
Ўзгармасли ифодалар одатдаги ифодалар баён ќилинадиган ќоидалар бўйича баён ќилинади. Лекин ўзгармасли ифодаларда мумкин бўлган стандарт функциялар рўйхати ќуйидаги функциялар билан чегараланади:
Abs, Chr, Hi, Length, Lo, Odd, Ord, Pred, Ptr, Round, Sizeof, Succ, Swap, Trunc
Турдошлаштирилган ўзгармаслар.
Оддий ўзгармаслардан фарќ ќилиб, ўзгармаслар баёнида ўзгармаснинг ќиймати ва унинг тури кўрсатилади.
Турдошлаштирилган ўзгармаслар, аслида, хотиранинг статик синфи ўзгарувчиларидир. Яъни улар ўзлари учун баён этилган ќийматни фаќат бир марта дастур бажарилишининг бошида ќабул ќилишади, ћар сафар ўзлари эълон ќилинган процедура (функция)га янги киришларида бошќадан инициализация ќилинмайди ва процедура (функция)нинг олдинги чаќирилишида ќабул ќилинган ќийматларини саќлайдилар. Турдошлаштирилган ўзгармасларни худди шу турдаги ўзгарувчилар ќандай ишлатилса, шундай ишлатиш мумкин ва улар ўзлаштириш операторининг чап томонида пайдо бўлиши мумкин.
Турдошлаштирилган ўзгармаслар баёни:
Идентификатор: тур = турдошлаштирилган ўзгармас;
Турдошлаштирилган ўзгармас бу ўзгармас ёки адрес-ўзгармас, ёки массив-ўзгармас, ёки ёзув-ўзгармас, ёки объект-ўзгармас, ёки тўплам ўзгармас бўлиши мумкин.
Турдошлаштирилган ўзгармас ќийматини беришда одатдаги ўзгармасли ифодалардан ташќари ўзгармасли адресли ифодалар ишлатилади.
Ўзгармасли адресли ифода - ќиймати глобал ўзгарувчи, турдошлаштирилган ўзгармас, процедура ёки функция адреси бўлган ифодадир. Ўзгармасли адресли ифода процедураларнинг локал ўзгарувчиларига ёки динамик ўзгарувчиларига мурожаат этилиши мумкин эмас, чунки уларнинг адресларини компиляция ваќтида ћисоблаш мумкин эмас.
Турдошлаштирилган ўзгармас аслида инициаллаштирилган ўзгарувчини ифодалагани учун, уни бошќа ўзгармаслар ва турларни эълон ќилишда ишлатиш мумкин эмас.
Стандарт турдаги турдошлаштирилган ўзгармаслар:
const
Arr_Length: Integer=100;
Step:Real=0.001;
Flag:Boolean= False;
LineFeed:Char=#10;
NewLine:String [2] = #13 #10;
Name:String [14] = ¢Turbo Pascal ¢;