Sh. Seytov povestlerinde qaharman portretleri

SO‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
400 
házir ol da tınǵan” dep tanıstırılǵan qaharmannıń kimligi, qayaqqa baratırǵanı, qumda 
ne qılıp júrgenligi oqıwshıǵa belgisiz bolıp qaladı da, mine, usınnan oǵan qızıǵıp 
baslaydı. Sońınan jáne tınbay alǵa júrip baratırǵan qaharmannıń sırtqı kórinisi sıpatlap 
berile baslaydı. Jazıwshı onı qashqın dep ataydı: “Qashqın tolqındaǵı qayıqtay órkesh-
órkesh qumlarǵa birese órmelep, birese sırǵıydı. Bir qolında tayaq, bir qolında gewish. 
Jol ánjamı salınǵan onseridey qorjın ıyıqqa ayqara taslanǵan. Qorjınnıń bir kózindegi 
mıs quman sılq-sılq etedi” (4, 5-bet). 
Avtor sırtqı kórinisin súwretlewden keyin qaharmannıń ishki ruwhıy halatın 
súwretlewge ótedi: “Saldawshıday ónmeńley-óńmeńley dizesinde dárman qalmaǵan 
kelinshektiń bir zaman toqtap alǵısı keler edi. Átteń egleniwge pursat joq” (4, 6-bet). 
Bunnan keyin qashqınnıń qayaqtan, kimnen qashıp kiyatırǵanlıǵı bayan etiledi. 
Quwǵınshı dep tanıstırǵan Qanlıqılıshtıń portretin súwretlenedi. Qashqınnıń qıyalında: 
“Qanlıqılısh házir ǵana Aysultannıń qolınan shalap iship otırǵanday, shala aǵarǵan uzın 
murtın sıypay sala qarajıldırımǵa er basıp, izinen quldıraytuǵınday kórindi de turdı” (4, 
6-bet). 
Bul súwretlewler bas qaharman Nesibeliniń kóz aldına elesletiwleri formasında 
berilip, dáslep qaharmannıń kimligi, soń oǵan tán belgiler menen minez-qulqı haqqında 
sıpatlama beriledi. Súwretlewlerden málim bolǵanınday, Qanlıqılısh jası alpıslarǵa 
shamalasqan, shegir kózleri qantalasqan ǵarrı boladı. Al Nesiybeli bolsa aqquba júzli 
kelinshek. Povestte jazıwshı qaharmanlardıń portretlik súwretlewlerin parallel beredi. 
Házir bolıp atırǵan processlerde háreket etip atırǵan qaharman hám onıń eske 
túsiriwleri arqalı ekinshi bir qaharman portretleri beriledi. Bul kópshilik jaǵdayda, 
shıǵarmada súwretlengen “qashqın” hám “quwǵınshı” portretin beriwde qollanılǵan. 
Qashqınnıń ruwxıy halatı sırtqı kórinisindegi qanday da bir belgiler arqalı sızıladı. Qum 
ortasında qashıp kiyatırǵan kelinshektiń halatın kóz aldıńa elesletetuǵın dárejede 
súwretlep beredi: “Miyi awıljıp barıp, shoqalaq qumǵa órmeley bergende jalp ete qaldı. 
Qansha jatqanı esinde joq, bul gezleri anaw sopaq bastıń qaq mańlayındaǵı shegir kóz 
jılt ete qalǵanday boldı da apıl-tapıl qashıwǵa talaplandı. Dizede dárman joq, qańǵalap 
barıp taǵı quladı. Bul saparı tógilip yarımı qalǵan qumandı hálsiz qolları menen 
tiklenińkirep qoydı. Eki iyni ele barıp kelip jatır” (4, 7-bet). 
Povesttegi qashqın hám quwǵınshı obrazı da folklorlıq obrazlardıń stilizaciyası dep 
qarasaq boladı. 
Nesiybeliniń jańa boy jetip kiyatırǵan waqıttaǵı portreti folklordaǵıday “almaday 
pisip, boy jetip kiyatırǵan shaǵı” (4, 7-bet) dep súwretlenedi. 
Sh.Seytovtıń kópshilik shıǵarmalarında iri deneli, qarıwlı qaharmanlardı 
tómendegishe súwretleydi: “Ózi de oǵada qarıwlı, júrgende ayaǵınıń astındaǵı orpańlar 
barmaǵınıń arasınan sıtılıp qashadı” (4, 9-bet). Bul súwretlewler “Qashqın” povestindegi 
Jańabay obrazına da baylanıslı qollanıladı. 
Jańabay jaslıǵınan shaqqan, qaysar, iri tulǵalı boladı. Jazıwshı onıń portretin 
úshinshi betten baydıń eslewleri arqalı beriledi: “Nardıń kúshi bar piltaban jigit, bunıń 

---