Sh. Seytov povestlerinde qaharman portretleri

SO‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
401 
esigine jallanǵanda áyne on bes jasında edi. Sol jıllardıń ózinde-aq boyǵa salsa anaw-
mınaw irimen dep júrgenlerdiń tas tóbesinen qaraytuǵın edi. Ózi de jasına qaraǵanda 
shıyraq bala boldı” (4, 18-bet). 
Povestte Sıdıq penen Jańabay arasındaǵı keskinlew, pantomimikalıq háreketler, 
ima-isharalar arqalı jaqsı súwretlengen. 
Jańabaydıń eń jek kórgen adamına “siz” dep sóyleytugını bundaǵılardıń bárine 
ayan edi. Bul nárse Sıdıqqa bes eneden belli. Biraq arpshalaytuǵın adam bar jerde 
Jańabaydan qorıqpaydı. Sonlıqtan jigit “urısamız bolǵanı sol!” dep dúrs ettirgende: 
“Áy, gáp bolǵanıńa!” dep taǵı kek etip qaldı! (4, 9-bet). 
Jańabaydıń Nesiybeli menen kórisip qalǵan payıtları da olardıń psixologiyalıq 
halatların sırtqı kórinisi hám is-hárektlerin, qıymıl-qozǵalsın súwretlew arqalı 
jetkerilgen: “Tań atadı. Suwǵa ketip baratırǵan qızdı kóriwden jigitiń nıp-nıq ayaqları 
qaltırap sala beredi. Uzaq túngi batırlıqlardıń nıshanı da joq. Dawısı dirildep 
“amanbısań, ǵoshshım” degendi zordan aytıp úlgeredi. Soń awzınan taqanı 
búrkiletuǵınday lám-miyim. Qız da juqa erinlerin dirildetip “shúkir-aw” deydi de, 
kóyleginiń eteklerin dúzestirip qımsınıwı menen alıslay beredi”. 
Povesttegi Sıdıq obrazı oqıwshı da jógiligi, isi basqa sózi basqa adam sıpatında 
tásir qaldıradı. Ol baspashılardan qorqıp toǵayǵa kóshken awılı menen de birge bolmay, 
góne jurtında kóshpey qaladı. Bundaǵı maqseti ol ushın baspashılardan qáwip joq, bay 
menen baspashılar arasında xabar jetkerip turıw. Biraq awıllasları onıń bunday niyetin 
bilmeydi. Onıń bunday pasıq islerin jazıwshı tómendegi portretlik súwretlewler arqalı 
beredi: 
“Ata saqalın ernine qımıp, únsiz kalǵan Sıdıq omırawın kóterdi de: “Ózlerińiz biliń, 
xalayıq, jaǵalasıwǵa shamam jetpegeni menen tilegim sizler, júzi armaǵan, 
bádbaqlardıń”- dedi de dúńyanıń barlıq álamatı tánha qara basına túsip otırǵan 
adamday gúrsindi” (4, 10-bet). Jazıwshı óz qaharmanların tanıstırıw ushın emes, al 
olardıń sóylew payıtındaǵı halatın, sırtqı kórinisin anıq kóz aldına keltiriw ushın 
portretlik súwretlewlerden paydalanadı. 
PAYDALANILǴAN ÁDEBIYATLAR: 
 
1.Жәримбетов Қ. Жәримбетов Қ.XIX әсир қарақалпақ лирикасының жанрлық 
қәсийетлери
ҳәм раўажланыў тарийхы. – Нөкис: Билим, 2004. – Б. 94. 
2.Жукас С. О соотношении фольклора и литературы// Фольклор. Поэтика и 
традиция
. – М., 1982. – С. 8. 
3.Дальгат У.Б Литература и фольклор. – М.: Наука, 1981. 
4. Сейитов Ш. Қашқын.Повестьлер. –Нөкис:Қарақалпақстан, 1969.