Шахс психологияси ва унинг ёш даврлари

Шахс структураси

А.В. Петровский шахс 3 та таркибий структурасини ажратди:
1. Индивиднинг ички тузилмаси (интраиндивидлик) – у инсонни темпераменти, характери, қобилиятини тузилишида ўз аксини топиб, у зарур, лекин шахс психологиясини билиш учун етарли эмас.
2. Шахсни реал мавжуд бўлиши уни предметлар билан фаолият жараёнидаги муносабатини ўз ичига олиб, инсонни маълум характеристикаларини «фазо»да индивидни органик танасидан ташқарида излаш лозим бўлиб, у шахснинг интериндивид тузилмасини ташкил этади.
3. Индивид усти (метаиндивид) тузилма марказида инсонни фаолият жараёнида инсонлардан мулоқот жараёнида бошқаларга таъсир ва бошқалардан олинадиган таъсир сифатида намоён бўлиб, у персона равишда намоён бўлади.

Ёш даврлари босқичлари

• 1. Чақалоқлик даври- 0-1 ёш.
• 2. Илк болалик даври- 1-3 ёш.
• 3. Мактабгача ёш даври- 3-7 ёш.
• 4. Кичик мактаб ёш даври- 7-11 ёш.
• 5. Ўсмирлик даври- 11-15 ёш.
• 6. Ўспиринлик даври- 15-18 ёш.
• 7. Етуклик даври- 18-25 ёш.
• 8. Камолот даври- 25-50 ёш.
• 9. Қарилик даври- 50- ва ундан кейин.

Ёш даври қонуниятлари: 1. инқирозлар қонунияти 2. Сензитивлик қонунияти

• Э. Эриксон шахс ривожланишида 8 та ҳаётий психологик инқирозларни кўриб чиқади. Улар қуйидагилардан иборатдир:
• 1. Ишониш ва ишонмаслик инқирози (ҳаётнинг биринчи йили давомида).
• 2. Автономия ва уят ҳолида иккиланиш, шубҳаланишга қарама-қаршилик (2-3 ёшлар орасида).
• 3. Айбни ҳис қилишга қарши ташаббусни намоён бўлиши (3 дан 6 ёшгача бўлган давр).
• 4. Тўла қийматга эга бўлмаслик комплексига қарши меҳнатсеварликни намоён бўлиши (7-12 ёшгача).
• 5. Индивидуал комформизмга қарши, шахсий ўз-ўзини англаши (12-18 ёшгача).

инқирозлар

• 6. Шахсий психологик яккаланишга қарши муомалалик (20 ёшга яқин).
• 7. Ўз-ўзини ўйлашга қарши ёки келажак авлод ҳақида қайғуриши, ғамхўрлик қилиш (30 дан 60 ёшгача).
• 8. Кечирилган умрдан қониқиш ёки қониқмаслик (60 дан катта).
• Э. Эриксонни концепциясига асосан шахсни таркиб топиши бир-биридан сифат жиҳатидан фарқли даврларни босиб ўтиш билан боғлиқ бўлиб, бунда инсонни ички дунёси билан уни борлиққа бўлган муносабати тубдан ўзгаради.