Shamol, oqar suvlarning geologik ishi

OQAR SUVLARNING YOTQIZIQLARI


Reja:

1. 
   Shamol ta`sirida sodir bo`ladugan jarayonlar.
   
2. 
   Oqar suvlarining geologik ishi mohiyati.
   
3. 
   Tashqi kuchlar (ekzogen jarayonlar) ta`sirida hosil bo`luvchi yotqiziqlar.
   
4. 
   Ekzogen kuchlarning metosferaga ta`sirining mohiyati.
   

Daryo soxillarida o`simlik bo`lmasa shamolning ishini yaxshi kuzatish mumkin. Shamol ayniqsa cho`llarda katta ishlarni bajaradi. Bu ish shundan iboratki, shamol qumlarni surib ketib, xarsang va toshlarga olib borib uradi. Qumlar tog` jinsi sirtiga kelib uriladi, sirtning yuzi tekislanadi, juyaklar, chuqurliklar va xatto ikkala tomoni bo`sh joylar hosil bo`ladi.
Shamol tog` jinslarining buzilish maxsulotlarini bir joydan ikkinchi joyga ko`chirish ishini xam bajaradi. Shamol faqat gorizontal satxlarni shipirib ketish bilangina chegaralanib qolmay, balki mayda-mayda chuqirliklarga xam kirib, u yerdan tog` jinslarining nurash maxsulotlarini olib chiqib ketadi. Faqat mana shu “deflyatsiya” ishi natijasida cho`l tog` jinslari batamom buziladi.
Shamol faqat mayda changlarnigina uzoq joyga uchirib keta oladi. Qumni esa yer yuzasidan bir oz ko`tarib uchirib ketadi va uzoq joyga bormay qum tepaliklar ko`rinishida to`playdi. Qum tepaliklar faqat saxrolarda va dengiz soxillarida, shuning dek qisman katta daryolarning buyida xam hosil bo`ladi. Qumtepaliklar taqsimlashgan xolda, shamolga perpendikulyar joylashgan bo`lib, ba`zan ularning balandligi 120-130m ga yetadi. Ularning yillik siljish amplitudasi 20 m ga yetadi.
Nurashdan hosil bo`lgan maxsulotlarni ko`chirishda ham shamol katta ish bajaradi. Doimo shamol bo`lib turganda chang katta qatlamlar hosil qilishi mumkin.
Umuman shamol ta`sirida hosil bo`lgan barcha tog` jinslari eol (yunoncha shamol xudosi) tog` jinslari deyiladi. Shamol suv va muzliklar nurash maxsulotlarini bir joydan ikkinchi joyga ko`chirish bilangina chegaralanmay, balki ular tog` jinslarini mexanik ravishda parchalaydi va yer yuzasi relyefini o`zgartiradi. Bu narsa geologiyada denudatsiya jarayoni deyiladi.
Shamolning geologik ishi asosan mana bulardan: deflyatsiya (uchirish), akkumulyatsiya (to`planish) va korroziya (uyish, silliqlanish)dan iborat.