Sharipova g., Xodjayeva z

M uallif

---

1 BOB. MUSIQA O’QITISH METODIKASI FANINING 
NAZARIY ASOSLARI
1.1. Musiqa o'qitish metodikasi kursining maqsad va 
vazifalari
Respublikamiz jahondagi 
taraqqiy 
etgan 
mamlakatlar 
qatoridan munosib o'rin egallagan. Uni saqlab turish uchun 
m ’anaviy salohiyat bilan iqtisodiy qudratimizni XXI asr ilmiy- 
texnika 
tarraqiyoti 
talablariga 
javob 
beradigan 
tarzda 
rivojlantirishimiz zarur. Turli sohaga mansub bo'lgan kadrlami 
tayyorlash va ulaming kasbiy mahoratini oshirish ta ’lim 
jarayonining asosiy maqsadidir. Buning uchun ayniqsa yoshlarimiz 
dunyoqarashini, madaniyati va ma’naviyatini, kasbiy bilim va 
insoniy fazilatlarini jahon andozalari darajasiga ko'tarish talab 
etiladi. Bunday murakkab ijtimoiy vazifani amalga oshirishda ilm- 
fan va amaliy faoliyatlar ichida, ilmiy asosga suyangan “Musiqa 
o'qitish metodikasi” fani ham yetakchi o'rin egallaydi.
Respublikamizda yangicha ta’lim tizimini bunyod* etib, 
kelgusida bu sohada amalga oshirilishi lozim bo'lgan istiqbolli 
vazifalami belgilab bergan. Shular sirasiga, zamonaviy ilm-fanning 
shu kunda erishilgan yutuqlari bilan birga hududimiz o'qituvchi va 
pedagoglarining kasbiy kompententlik darajasidan kelib chiqib, 
jahondagi ilg'or pedagogik texnologiyalardan unumli foydalangan 
holda, hududimizga mos bilim berish nazariya va usul yaratishni 
maqsad qilib qo'yilgan. . Chunki xalqimizning kelajagi ko'p 
jihatdan o’qituvchiga uning salohiyatiga, kasbiy tayyorgarligiga, 
yosh avlodga ta’lim va tarbiya berish faoliyatiga bog'Iiq. Yosh 
avlodni bilimli, madaniyatli, m ’anaviyatli, odobli, e’tiqodli, 
barkmol ainson qilib voyaga yetkazish, o'qituvchi zimmasiga 
asosiy vazifa qilib qo'yilgan. Shuningdek, bo'lajak o'qituvchilami 
pedagogika, psixologiya, ma’naviyat, milliy istiqlol g'oyasi, 
informatika, yangi pedagogik texnologiya, musiqa san’atiga oid 
fanlami o'qitish imkoniyatlari yanada kengaytirilgan. Zamonaviy

---

talab va metodlar asosida, umumfanlar bo'yicha dastur hamda 
o'quv qo'llanmalar, darsliklar yaratilgan. Uzluksiz ta’lim-tarbiya 
tizimi, yosh avlodni sog'lom va barkamol inson bo'lib voyaga 
yetkazishda muhim ahamiyat kasb etadi. Buni amalga oshirish 
uchun o'quv mashg'ulotlari va dars jarayonini olib borish 
qobiliyatini o'qituvchilar o'ziarida paydo qilishlari uchun ta ’lim 
nazariyasi bilan birga o'qitishning zamonaviy usullarini egallab, 
ulami pedagogik amaliyotda qo'llash ko'nikmasini hosil qilish 
zarur. O'qituvchi “Pedagogik texnologiya» jarayonining asl 
mohiyatiga har bir mashg'ulotning loyihasini tuza olishi va bu 
loyihadan pedagogik amaliyotda mohirona foydalana olishlari 
kerak. Shu bilan birga o 'z ma’naviyati ustida tinmay ishlash 
ko'nikmasini 
hosil 
qilish 
kerak. 
Yevropa 
va 
Sharq 
kompozitorlarining mumtoz asarlari bilan tanishib, “Musiqa 
madaniyati” darslarini sifatli va salohiyatli olib borish uchun 
intilishi lozim.
“Musiqa o'qitish metodikasi» fani pedagogika fani sifatida, 
tajribada sinalgan ishlami barcha qismlarini umumlashtirib, 
amaliyotda samarali natijalar bergan musiqa o'qitish metodlarini 
taqdim etadi.
Metodika fani asosan, pedagogika, psixologiya, estetika va 
san’atshunoslikning tadqiqot natijalariga asoslanadi. U musiqa 
o'qitishning qonun-qoidalarini ta’riflab, kelajakda yosh avlodga 
ta’lim-tarbiya berishda qo'llanadigan zamonaviy texnologiyalar va 
metodlami belgilab beradi. Metodika fani ta’lim-tarbiya jarayonida 
o'qituvchining o'quvchilar bilan ishlash uslublari mazmunini 
anglatadi.
“Musiqa o'qitish metodikasi va maktab repertuari” fani 
birdaniga shakllangan fan emas, balki o 'z tarixiy taraqqiyotyo'liga 
ega bo'lgan fan. O'zbekistonda metodika fani shakllanishiga buyuk 
mutafak, olimlar, ilg'or tajribali o'qituvchilar, metodistlar, 
mahalliy olimlaming tadqiqot ishlari, izlanishlari, tajriba-sinov 
ishlari, risolalari, fikrlari, o'quv dasturlari va darsliklarini yaratib 
o 'z hissalarini 
qo'shganlar. Bularga misol qilib buyuk

---

mutafakkirlardan Alisher Navoiy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn 
Sino, Abdulla Avloniy; 
olimlardan 
Ikrom Akbarov, Ilyos 
Akbarov, Tora Husanov, Aliftina Vasileva, Yelena Kenzer, 
Lutfulla Qo'ldosh, Ye. Gudkova Qo'ldosh Mamirov, Darvin 
Omonullayev, 
Oqilxon 
Ibragimov, 
Soibjon 
Begmatov; 
kompozitorlardan Shermat Yormatov, Fattox Nazarov, Doni 
Zokirov, 
Nadim Norxojayev, Rustam Abdullayev, Habibullo 
Rahimov, 
Dilorom 
Omonullayeva, 
Avaz 
Mansurov; 
metodistlardan Hamidulla Nurmatov, Emma Shainskay, Dildora 
Karimova, Gulnora Sharipovalami aytish mumkin.
“Musiqa o'qitish metodikasi” kursining fan sifatida maqsadi 
talabalami bo'lajak musiqa o'qituvchisi amaliy faoliyatiga 
tayyorlash, ulami metodik bilim va mahorat bilan qurollantirish. Bu 
maqsadga erishish uchun amaliy mashg’ulotlar ijodiy mehnat qilish 
talab etiladi. Ma’lumki maktabda o'quvchilaming yosh psixologik- 
fiziologik xususiyatlariga qarab, musiqa o'qitish nazariyasi va 
metodikasi 
qo'llanadi. 
Bu 
yerda 
ta’lim 
usuli, 
o'quv 
materiallarining dasturi ta’lim tamoyillari, o'quv tarbiya ishlaming 
maqsad va vazifalari muhim ahamiyat kasb etadi.
“Metodika» so'zi grekcha so'z bolib, “tadqiqot yo'Ii”, “bilish 
usuli» degan ma’noni anglatadi. Musiqa o'qitish metodlari 
deganda, maktab o'quvchilarining bilim, ko'nikma va malakalarini 
tarkib topishida qo'llangan ish uslublari tushuniladi. “Musiqa 
o'qitish metodikasi va maktab repertuari” kursining asosiy 
vazifalari quyidagilardan iborat:
-ta’lim tizimida shaxs madaniyati to'g'risida tasawurga ega 
bo'lish;
-ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlar, zamonaviy 
pedatexnologiyalarga, qo'yilayotgan talablami o'rganish;
-dars 
ishlanmalarini 
tayyorlashda 
zamonaviy 
texnologiyalardan foydalanish;
-metodik ishlanmalar, 
ko'rgazmali 
qurollar, 
tarqatma 
material lar tayyorlash, kompyuter, 
slayd, disklar, magnit 
tasmalardan foydalana bilish;
7

---

-har bir sinf o'quvchilarini yoshiga mos ravishda musiqa 
o'qitish metodlari va usullarini tanlab qo'llash;
-kelajak avlodning musiqiy madaniyati va ma’naviyatini 
musiqa vositasi orqali shakllantirish;
-sinfdan va maktabdan tashqari musiqiy tarbiya ishlarini 
tashkil etish uslublarini o'rganish va shakllantirish;
-pedagogik amaliyotda tajriba-sinov ishlarini o'tkazish; 
-taniqli kompozitor, shoirlar, ijodkorlar bilan uchrashuvlar 
o'tkazish, tanlovlarda ishtirok etib, o'quvchilaming m a’naviy 
tarbiyasini shakllantirish;
-xorijiy mamlakatlar t’alim tizimini o'rganish; — o'qituvchi 
va talaba ortasida hamkorlik faoliyatini tashkil etish;
-berilgan 
topshiriqlami 
o'z 
vaqtida 
bajarib, 
amaliy 
mashg'ulotlar, seminarlarga puxta tayyorlanish;
-tavsiya etilgan adabiyotlar bilan mustaqil ishlash;
-talabalami mustaqil fikrlash, izlanish, tahlil qilish, xulosa 
chiqarishga o'rgatish;
-talabalami mustaqil ish jarayonida ijodiy faolligini oshirish; 
-amaliy mashg'ulotlar ma’ruzalaming mantiqiy davomi 
bo'lib, o'zlashtirgan bilimlarini mustahkamlaydi.
“Musiqa o'qitish metodikasi” fani umumkasbiy fan hisoblanib, 
pedagogika, psixolgiya, nutq madaniyati, musiqa tarixi, yakka 
kuylash, dirijorlik, muasbobi, solfedjio, xor, musiqa nazariyasi, 
bolalar adabiyoti, pedogogik mahorat, ona tili, adabiyot, tabiat kabi 
fanlar bilan chambarchas bog'liq. Ushbu musiqiy nazariy fanlar, 
bo'lajak o'qituvchilarga musiqa san’atini bolalarga samarali 
yetkazish yo'llarini o'rgatadi.
Bu 
fan 
o'quvchilami 
ma’naviy-axloqiy 
tarbiyasini 
shakllanishiga, musiqiy fanlami puxta egallashiga ko'mak beradi. 
Bu esa bo'lajak o'qituvchilami 
musiqiy san’at sirlarini 
o'quvchilarga samarali yetkazish yo'llarini o'rgatadi.