Ustunlar. Binoning alohida o‘rnatiladigan tayanch qismi, tomni ko'tarib
turishga xizmat qilishi. Toshdan, g'ishtdan ishlangan ustun asosga o‘rnatilgan
poyustinga qo'yilishi. Poyustun yog‘och ustunni chirishdan saqlash uchun
qo‘llanilgan. Poyustun ustiga moslab toshdan yo'nilgan, islimiy va gixih naqshlar
bilan bezatilgan. Asrlar davomida ustunlarni shakli o'zgarib borgan, yuksak badiiy
ko‘rinishga ega bo'lganligi. Ustunlarni ko‘proq masjid- madrasalaming
ayvonlarida, turar joy, jamoa binolarida, xon saroylarida, arklarda keng
qo‘llanilganligi. Karnay ustun — kamay shaklini eslatuvchi ustun. Xivadagi
Juma masjidida tepaga kengayib boruvchi, kallagi alohida shakldagi ustun
qo'llangan. Shohayvonlarda, ko'shk ayvonlarda ustunlar faqat tashqarida emas,
xonaning ichkarisida ham qo'llanilgan. Shohayvonlarda “Qashqarcha” usulidagi
ayvonlarda ustunlar juda baland va baland — pastroq qilib ishlangan. Ko'shk -
to‘rt ustunh, tomi qubbali yog'ochdan yoki qamishdan engil qurilmalar ham
ustunlar yordamida barpo bo'lganligi. Ustun tepasidagi bezakli qismi (kapitel)
boshasi, ustun qoshi (bolar) to'sin deyiladi. O'zbekiston me’morchiligida hozirda
ham ustunlardan keng foydalanib kelinayotganligi.
Mustaqillik yillarida me’moriy yodgorliklarga e’tibor kuchayishi munosabati
bilan ko'pgina masjid va madrasalami ta’mirlash ishlarida yog'ochli ustunlardan
keng foydalanilishi. Ulami chidamliligini oshirish uchun maxsus eritmalarda
ishlov berib, ustidan lak bo'yoqlar bilan qoplash qo'llanilishi.
20
Qadimgi yogoch yodgorliklarni amaliy ta’mirlash.
Xiva shahridagi ustun. Xivadagi Juma masjidi.
Yogoch o’ymakorlik buyumlari. Lavhlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
