Шовқинга қарши айрим муҳандислик тадбирлар

11-мавзу Амалиёт Ички тўсиқ конструкц. Ҳаво шов. Тов изол. Инд. аниқлаш. Зарба шовқини.

Инженер ва санитар-техник асбоб ускуналарга қуйидагиларни мисол қилиб кўрсатиш мумкин: иссиқлик ва сув таъминоти тизимидаги насослар: лифт ва ҳаво алмаштирувчи қурилмалар; сув, канализация тизимлари ва бошқалар.

Юқорида келтирилган қурилмаларнинг ишлашидан ҳаво шовқини ва структуравий шовқин ҳосил бўлади. Насос ўрнатилган хонадан бошқа хоналарга товуш энергиясининг тарқалиш схемаси кўрсатилган.

Насос ўрнатилган хонадан яшаш хоналарига товуш энергиясининг тарқалиш схемаси:
1 - амортизаторли пойдевор;
2 - эластик бирикма;
3 - қувурлар изоляцияси;
4 - эластик қатламли кронштейн;
5 - эластик қатламли таянч.

Маълумки, саноат биноларида ишлаб чиқариш жараёни, кўпинча маълум бир шовқин билан амалга оширилади. Саноат биноларидаги шовқин манбаларидан қуйидаги турдаги шовқинлар тарқалади: 1. Ҳаво шовқини; 2. Зарба шовқини; 3. Структуравий шовқин.

Қурилиш акустикасининг шовқинга қарши услубларига қуйидагиларни келтириш мумкин: 1. Товуш изоляцияси; 2. Товуш ютувчанлик; 3. Товушни экран (тўсиқ) билан тўсиш; 4. Рационал ҳажмий-тарихий ечим; 5. Рационал конструктив ечим.

Барча товуш манбалари талаб этилган товуш босими сатҳининг пасайиши қуйидаги формула ёрдамида аниқланади. Lт.э = L – Lн бу ерда L – шовқин манбалари томонидан ҳосил қилинадиган товуш босимининг сатҳи; Lн – ҳисобий нуқтада норматив рухсат этилган товуш босимининг сатҳи, дБ.

Юқорида қайд қилинганидек, саноат шовқинига қарши қуриладиган тадбирлар товуш манбаида, товуш изоляцияси, товуш ютувчан тўсиқлар ва махсус ҳимоя воситалари билан амалга оширилади.

Баъзи цехларда товуш манбалари жуда кўп бўлиб ишчилар сони кам бўлади. Бундай ҳолатда кам сонли хизматчилар учун махсус товушдан изоляцияловчи кабина қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади.

Товуш ютувчи диафрагмаларни жойлаштириш схемаси.
1 - шифтга жойлаштириш:
2 - бўйлама ва кўндаланг диафрагма.

шар, призма, конус, куб ва ҳар хил шитлар шаклида бўлиши мумкин.

Tовуш ютувчи турли бадиий меъморий шаклга эга, том ёпмани юк кўтарувчи конструкциясига осилган
Товуш ютувчи материалларнинг қўйилиш схемаси.

Иш жойларини шовқиндан ҳимоя қилиш учун экранлар ҳам қўлланилади. Экраннинг самарадорлиги унинг товуш ютиш хусусиятига боғлиқ. Экран самарадорлигининг асосий кўрсаткичи цех баландлигининг экран баландлигига нисбатидир.

Агар цех баландлигининг экран баландлигига нисбати H/h > 0,6-0,8 оралиғида бўлса, иш жойларида шовқин сатҳини 12 дан 15 дБ гача тушириш мумкин. Экран схемаси куйдаги расмда кўрсатилган.

Товуш манбаини экран билан тўсиш:
1 - товуш манбаи, 2 – экран, 3 - шифтга ўрнатилган товуш ютгич,
4 - иш жойи.

2.яшаш массивларини жойлаштириш; 3. кўкаламзор ва ободонлаштириш; 4. саноат корхоналари; 5. маъмурий ва маиший хизмат кўрсатиш биноларини жойлаштириш; 6. жамоат ва дам олиш истироҳат боғларини яратиш ва бошқалар шулар жумласидандир.

Бунинг учун шаҳар ва яшаш массивларини лойиҳа қилишда ишлатилиши ва мақсадга мувофиқлиги бўйича майдонларга ажратиб, чегаралаб чиқиш лозим: Масалан: яшаш массиви, саноат райони, маиший-хизмат майдонлари ва ташқи транспорт.

Шовқин манбаи энг четки транспорт ҳаракати полосасида бўлиб, кўча сатҳидан 1 м баландда жойлашган деб олинади.

Экранлар ёрдамида товуш сатҳининг пасайишини аниқлаш учун ҳисобий схемалар:
а - девор; б - девор ва бино; в - ғаром (тупроқ уюми); г - ўра (ариқ); ШМ - шовқин манбаи; ҲН - ҳисобий нуқта; hэф - экраннинг самарали баландлиги.

Иловадаги 12-жадвалдан LАэкрa1 ва LАэкрa2 катталикларни фарқига асосланган ҳолда тузатиш қабул қилинади. Бу тузатиш кўрсаткичи кичик бўлган товуш сатҳига қўшилади. LАэкр = LАэкр 1 + Л, бу ерда LАэкр- экран конструкцияси билан ҳисобий нуқтада товуш сатҳи пасайишининг самарадорлигини кўрсатади.

Такрорлаш учун саволлар: 1. Шовқин деб нимага айтилади? 2. Шовқинга қарши қандай тадбирлар кўрилади? 3. Ҳаво шовқини деб нимага айтилади? 4. Зарба шовқини деб нимага айтилади? 5. Структуравий шовқин нима?

6. Изоляция индекси деганда нимани тушунасиз? 7. Саноат шовқинига қарши қанақа тадбирлар кўрилади? 8. Шовқинга қарши қурилиш акустикасининг муҳандислик тадбирларини айтинг? 9. Шовқин босими сатҳи пасайтиришнинг самарали услубларини айтинг?