3 -мавзу қимматбаҳо тарихий ва меъморий меросга эга бўлган шаҳарларни реконструкция қилиш хусусиятлари

3 -МАВЗУ
Қимматбаҳо тарихий ва меъморий меросга эга бўлган шаҳарларни реконструкция қилиш хусусиятлари
Мамлакатнинг тарихий мероси давлат ҳимоясида. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 49 -моддасида: “Фуқаролар Ўзбекистон халқининг тарихий, маънавий ва маданий меросини ҳимоя қилишга мажбурдирлар. Маданий ёдгорликлар давлат ҳимоясида. Ҳозирги вақтда жамият тараққиёти ва қурилишининг барча соҳаларидаги тезкор ўзгаришлар шароитида тарихий-меъморий қадриятлар- моддий маданий мерос объектларини сақлаш ва улардан фойдаланиш масалалари алоҳида маъно касб этмоқда. Бир томондан, бу замонавий шаҳарларни янгилаш ва уларни янги ижтимоий талабларга мослаштиришнинг энг муҳим жараёни, бошқа томондан, мукаммаллик бизгача этиб келган шаҳарсозлик санъати қонуниятларини асрлар давомида тушунишдир.
Тарихий шаҳарлар кўплаб меъморий, бадиий ва шаҳарсозлик муаммоларини мукаммал ҳал қилишнинг намунасидир. Уларда меъморий ёдгорликлар атроф - муҳит билан композицион алоқада ва табиат билан органик бирлашувда бўлган, уйғун ансамблларни ташкил қилади. Композициялар, нисбатлар ва ранг схемалари одамларга яқин ва тушунарли бўлган уйғун яшаш муҳитини яратди.
Шаҳар - доимий ривожланаётган организм, шароитга қараб секин ёки тез ўсади, лекин ҳар бир босқичда ўз қиёфасини сақлаб қолади. Бу тасвир инсонга жуда катта таъсир кўрсатади ва миллий ғурур туйғусини келтириб чиқаради.
Шаҳарларни қайта қуриш жараёнида тарихий ва маданий меросни сақлаш ва ундан фойдаланиш муаммоси замонавий шаҳарсозликнинг энг долзарб, энг мураккаб ва долзарб муаммоларидан биридир.
Бу ерда биз қуйидаги масалалар билан шуғулланишимиз керак: меъморий ёдгорликларни сақлаш, қайта тиклаш, реконструкция қилиш, тиклаш, ҳимоя қилиш ва уларни турли хил замонавий талабларга мослаштириш усулларини такомиллаштириш.
Кўчалар, майдонлар, турар -жой майдонларини янгилаш ва уларга шаҳар ва унинг алоҳида элементлари ўзининг ташқи қиёфасини йўқотмайдиган янги қурилишни киритиш усуллари, бу фақат барча композицион қонунларни чуқур таҳлил қилиш асосида мумкин. натижада бу кўриниш ўтмиш усталари ва меъморлари томонидан авлодларга ўтиб кетди. Тарихий шаҳарда турли вақт, тарихий ва бадиий қадриятлар бўлаклари бир -бири билан чамбарчас боғланган. Шунинг учун, бу ерда синчковлик билан танлаш керак, баъзан эса паст қийматли қатламлардан озод бўлиш ва аксинча, шаҳарсозлик фаровонлиги даврининг йўқолган қисмларини тиклаш керак.
Сақланадиган тузилмалар синчковлик билан таснифланиши керак. Улардан баъзилари эски шаклларни, шу жумладан интерьерларни тўлиқ сақлаш ва тиклашни талаб қилади; бошқаларда, интерерни модернизация қилишда (янги функционал мақсадга мослашиш ҳам мумкин). Баъзи ҳолларда янги бинога фақат алоҳида бўлакларни киритиш мумкин.
Қайта қуриш жараёнида, биринчи навбатда, шаҳарнинг фазовий тизими яхлитлигини, унинг силуэтининг ифодалилигини, тарихий обидалар ва янги биноларнинг атроф -муҳит билан ўзаро таъсирининг уйғунлигини сақлаш зарур. Унинг муҳитининг ўзига хос хусусиятларини сақлаб қолиш зарур. Тарихий шаҳарда тўқмадан (ткань) ясалган оддий турар - жой бинолари нафақат ёдгорликлар учун фон бўлиб хизмат қилади, балки уларни идрок этиш учун маълум шарт -шароитларни яратиб беради, балки кўпинча бу муҳитнинг ўзига хослигини яратувчи ўзига хосликнинг ажойиб хусусиятларига эга. Аммо бу оддий бинолар бадиий қизиқиш бўлмаган ҳолларда ҳам, улар бошқа қимматбаҳо архитектура асарлари билан биргаликда зарурдир. Аммо, шу билан бирга, оддий бинолар меъморий ёдгорликларга қараганда жисмоний ва маънавий бузилишларга кўпроқ мойил. Шу билан бирга, шаҳар (тирик организм каби) ўсиб бормоқда ва нафақат тикланишни, балки уй -жой фондини кўпайтиришни ҳам талаб қилади. Атроф - муҳит элементлари бўлган эскирган турар -жой биноларини қандай алмаштириш ва янгиларини тарихий тўқмага қандай киритиш масаласи реконструкция лойиҳасининг мураккаб илмий, назарий ва амалий қисмидир.

Тарихий шаҳарлар ўзига хослигини сақлайдиган ва шу билан бирга саноат қурилиш усулларига мос келадиган турар -жой қурилишига муҳтож.

Меъморлар тарихий марказ ҳудудида, айниқса катта жамоат биноларида янги қурилиш ишлари олиб борилиши керак бўлганда, муайян қийинчиликларга дуч келишади. Янгисини эскисига киритиш билан замонавий архитектура шакли мавжуд тузилманинг бир қисмига айланиши керак, лекин эскисини стилизацияга айлантирмасдан. Бундай қарорнинг классик намунаси - Қизил майдоннинг Москвадаги Ленин мақбарасига киритилиши. Дизайн ва қурилишнинг муваффақиятли намуналари қаторида биз Вилнюснинг тарихий қисмидаги биноларни номлашимиз мумкин: Кўргазмалар саройи биноси ёки Ярославлнинг асосий майдонидаги катта маъмурий бино.