Shovqin va tebranishlarning inson tanasiga ta'siri. O‘zbekiston respublikasi

Lg=10lg = 20 lg , dB, (4.32)

bu erda P - tovush bosimining haqiqiy miqdori, Pa; P₀ -tovushni sezish boshlanishidagi tovush bosimi, P₀=210^-5 Pa.
Yuqoridagi formulalarga mos holda shovqin darajasining kamayishini quyidagicha aniqlashimiz mumkin bo‘ladi:

L₁-L₂=20 lg - 20 lg = 20 lg = 10 lg , dB, (4.33)

Masalan, agar mashinaning shovqinini 1000 marta kamaytirishiga erishilsa intensivlik darajasi 30 dB ga kamayadi, ya’ni:

L₁ - L₂=10lg·1000=30 dB, (4.34)

Tovush qattiqligi («gromkost») - “fon” bilan o‘lchanadi. Bir fon – 1000 Gs chastotada va 1dB tovush intensivligidagi tovush qattiqligidir.
Shovqinni tovush chastotasi bilan bog‘lanishini harakerlovchi miqdor shovqinning chastota spektri deb ataladi. Shovqinni insonga fiziologik ta’sirini baholash maqsadida u tovush chastotasiga ko‘ra uch turga bo‘linadi: past chastotali (300 Gs.gacha), o‘rta chastotali (300…800 Gs) va yuqori chastotali (800 Gs dan yuqori).
Shovqinning inson organizmiga zararli ta’siri. Shovqin inson organizmiga salbiy ta’sir etib, turli xil xastaliklarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Shovqinning ta’siri birdan sezilmaydi, balki vaqt o‘tishi bilan doimiy shovqin ta’sirida ishlash natijasida hosil bo‘ladi, ya’ni turli xil ko‘rinishdagi asab va ruhiy xastaliklarni keltirib chiqaradi. Ayrim hollarda asab tizimiga ta’sir eish orqali yurak, bosh miya va jigarga ta’sir etadi, gipertonik kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Yuqori chastotadagi shovqin ta’sirida ish unumdorligi 10-15 % ga kamayishi, kishining eshitish a’zosi faoliyatini ishdan chiqishiga va umumiy sog‘ligini yomonlashguviga olib keladi.
Inson qulog‘i orqali qabul qiladigan minimal tovush bosimi eshitishni boshlanish diapazoni deb yuritiladi va u 210^-5 Pa. ga tengdir. Inson qulog‘i tomonidan qabul qilinadigan maksimal tovush bosimi boshlanish diapozonidan 10 mln. marta katta bo‘lib, 210² Pa.ga tengdir. Tovush bosimi ushbu miqdordan oshgach (210² Pa) bosh aylanishi, qayd qilish, ko‘ngil aynishi, quloq pardasini yirtilishi va quloqdan qon kelish holatlari ruy berishi mumkin.
Sovqinning zararli ta’sirini hisobga olgan holda u quyidagicha tasniflanadi:
•
chastota takibiga ko‘ra: past chastotali, o‘rta chastotali va yuqori chastotali.
•
chastota spektri kengligiga qarab: qisqa yo‘lli, keng yo‘lli.
•
spektr xarakteriga ko‘ra: impulsli; tonal, stabil va vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchan shovqin.