Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

6-rasm Yog‟och namuna 
Ochiq xavoda quritilib tayyorlangan namuna quritish shkafida avval 50-
60S
o
, keyin esa 100±5S
o
temperaturada, massasi o‘zgarmay qolguncha 
quritiladi. Namunani shkafga joylash oldidan uning namligi 12% dan ortiq 
bo‘lsa, quritish shkafida dastlab 30S
o
da xomaki, keyin yuqori temperaturada 
(100±5S
o
) rasmana quritiladi. Aks xolda namuna yorilishi mumkin. Quritilgan 
namuna tarozida tortiladi va o‘lchamlari tekshiriladi. Massasi o‘zgarmay 
qolguncha qurigan namunaning avvalgi o‘lchamlariga nisbatan qisqarishi 
quyidagi formuladan aniqlanadi: 
Qt=
100
*
1
1
а
а
а

Qr=
100
*
1
1
b
b
b

Bu formulada Qt va Qr - namunaning tangental va radial qisqarish- 
lari, % xisobida; 
a va b - namunaning tangental va radial yo‘nalishdagi 
chiziqlarning qurishdan oldingi o‘lchamlari, 
mm xisobida; 
a
1
va b
1
- namunaning tangental va radial yo‘nalishdagi
chiziqlarning qurigandan keyingi o‘lchamlari, 
mm xisobida. 
 
 

---

17 
11-LABORATORIYA ISHI 
Yog‟ochning tolalar bo‟yicha siqilishga mustaxkamlik chegarasini aniqlash 
 
Ishlatiladigan 
asbob-uskunalar: 
go’niya, 
gidravlik press, quritish eksikatori, analitik 
tarozi, shtangentsirkulь. 
 
 SHu maqsadda ko‘ndalang kesimi 20 X 20 
mm va tolalar yo‘nalishdagi balandligi 30 mm 
bo‘lgan to‘g‘ri burchakli prizma namunalar (5-
rasm) 
tayyorlash 
kerak. 
Sinashdan 
oldin 
namunaning 
ko‘ndalang kesim o‘lchamlari 
(uzunligi 
bo‘yicha 
o‘rta 
qismidan) 
shtangentsirkulp yordamida 0,1 mm gacha 
aniqlikda o‘lchanadi. Namuna ko‘ndalang yuzasi 
bilan 
moslamaning 
sharnirli 
tayanchiga 
o‘rnatiladi. So‘ngra bu moslama sinash mashinasining kallaklari orasiga 
joylanib, yengil qisib maxkamlanadi. Sinash paytida namunaga ta‘sir 
ko‘rsatuvchi kuch bir tekisda oshirila borishi va butun sinash davrida minutiga 
25000±5000 N ni tashkil etishi lozim. Sinash namuna yemirilgunga qadar, ya‘ni 
kuch o‘lchagich asbobning mili to‘xtab, orqaga qayta boshlagunga qadar davom 
ettiriladi. Namuna yemirilgandan keyin darxol uning namlik darajasini aniqlash 
kerak, buning uchun butun namuna sinovdan o‘tkaziladi. Vaqtni tejash 
maqsadida yog‘ochning bundan oldingi sinovda aniqlangan namligidan 
foydalansa xam bo‘ladi, chunki xar ikkala namuna bir xil sharoitda 
saqlanganligi tufayli ularning namligi bir-biridan farq qilmaydi. 
SHu 
namlikdagi 
yog‘ochning tolalar yo‘nalishida siqilishdagi 
mustaxkamlik chegarasi R
w
quyidagi formula bo‘yicha 0,5 MPa gacha aniqlikda 
xisoblab chiqariladi: 
R
w
=R
max
/ab; 
bu yerda R
max 
– eng katta kuch, N; a, b – namunaning ko‘ndalang kesim 
o‘lchamlari, mm.
Namligi standart namlikka (12 % ga) teng bo‘lgan yog‘ochning tolalar 
yo‘nalishida siqilishdagi mustaxkamlik chegarasi quyidagi formula yordamida 
0,5 MPa gacha aniqlikda xisoblab chiqariladi: 
R
12
=R
w
[1+

(W-12)]; 
Bu yerda 

- 1% namlikka to‘g‘ri keladigan koeffitsient, 0,04; R
w
– namligi W 
ga, %, teng bo‘lgan namunaning siqilishdagi mustaxkamlik chegarasi, MPa;