Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

 
 
 
 
7-rasm 

---

18 
12-LABORATORIYA ISHI 
Yog‟ochning o‟rtacha zichligini aniqlash. 
 
Asbob va uskunalar: texnik tarozi, dastarra, burchakli chizg’ich,
 
randa, 
shtangentsirkulь, yog’och namunasi. 
Ish tartibi: Namligi aniqlangan yog‘ochdan 20x20x30 mm li 5 ta 
namuna arralanadi va har birini alohida-alohida texnik tarozida 0,001 g aniqlikda 
tortiladi (m) keyin namuna tomonlari DST shartlariga ko‘ra (uzunligi l, kundalang 
kesimi a va b) o‘lchanib yog‘ochning hajmi V=a·b·h aniqlanadi. Yog‘ochning 
tabiiy nam holatdagi o‘rtacha zichligi ρ
0
ni aniqlash uchun quyidagi quyidagi 
formuladan foydalaniladi.
 

ўр
ўр
ўр
h
b
a
V

V
m

0

(2) 
bu yerda a –yog‘ochning uzunligi, sm; 
b – yog‘ochning eni, sm; 
h – yog‘ochning qalinligi, sm; 
V – yog‘ochning hajmi, sm
3
; 
m – yog‘ochning massasi g. 
Olingan natijalar laboratoriya daftariga yozib boriladi va DST bilan 
taqqoslanadi. 
13-LABORATORIYA ISHI 
Yog‟ochning bo‟kishini aniqlash 
Yog‘oching bo‘kishi (bo‘rtishi) ni aniqlashda ham yuqorida ko‘rsatilgan 
o‘lchamdagi namunalardan foydalaniladi. Namunalar xarorati 20 + 5°S bulgan 
distillangan suvda bo‘ktiriladi. Ularning o‘lchamini o‘zgarganligiii bilish uchun 
ikki-uchta namunani xar uch sutkada tangentsial yunalishda takror o‘lchab 
ko‘rish kerak. Ikkita oxirgi o‘lchash natijalari orasidagi tafovut ko‘pi bilan 0,02 
mm bo‘lganda namunalarning ko‘ndalang yo‘nalishdagi o‘lchamlari aniqlanadi. 
O‘lchash oldidan namunalar sirtini filьtr kog‘oz bilan artib quritish kerak. 
Namunalar yuqorida bayon etilgan tartabda o‘lchanadi va tarozida tortiladi. 
Yogochning chizikli bukishi kuyidagi formula yordamida 0,1% gacha 
aniqlikda hisoblanadi: 
radial yo‘nalishda B
r
=[(b
max
-b)/b]•100; 
tangentsial yo‘nalishda B
t
=[(a
max
-a
1
)/a
1
]•100; 
bu yerda, a
max
, b
max
namunaning namlik darajasi gidroskopiklik chegarasi 
(30%) ga tenglashgan vaktdagi va 30% dan oshgan vaktdagi o‘lchamlari, mm. 
Keyin yog‘ochning hajmiy bo‘kishi (B
xaj
) kuyidagi taxminiy formula 
buyicha 0,1 % gacha aniklikda xisoblanadi (bunda uning chizikli bukishi 

---

19 
xisobga olinmaydi):