Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

15-LABORATORIYA ISHI 
Qurilishda ishlatiladigan metallarning o‟rtacha zichligini aniqlash 
 
Ishlatiladigan asbob va uskunalar: Torozilar, shtangentsirkulь, 
qurilishda ishlatiladigan metall namunalari. 
Ish tartibi: Metallarning o‘rtacha zichligini aniqlash uchun metal
namunalarining uzunligi, eni, qalinligi shtangentsirkulь yordamida o‘lchanib, 
xajmi xisoblanadi, so‘ngra namuna texnik torozida tortiladi. To‘g‘ri geometrik 
shakldagi namunaning xar tomoni uch joyidan eni va balandligi bo‘yicha 
o‘lchanadi, (a
1 
, a
2 
, a
3 
, v
1
, v
2
, v
3
, h
1
, h
2
, h
3
.) va xar yoqning o‘rtacha 
arifmetik qiymati eng so‘nggi natija sifatida qabul qilinadi. Tomonlarining 
o‘lchami 100 mm dan oshmaydigan xar xil shakldagi namunalar 0,1mmgacha 
aniqlikda o‘lchanishi, tomonlarning o‘lchamlari 100 mm va bundan katta 
bo‘lgan namunalar esa 1,0 mm gacha aniqlikda o‘lchanishi lozim. Massasi 500 g 
dan yengil namunalar 0,01g gacha aniqlikda, massasi 500g va bundan og‘irroq 
namunalar esa 1,0 g gacha aniqlikda tortilishi kerak. Namunaning xajmi va 
massasi ma‘lum bo‘lgach, berilgan folmulla yordamida uning o‘rtacha zichligi 
xisoblab topiladi. Olingan natijalar quyidagi formulalarga qo‘yib, metallarning 
o‘rtacha zichligi topiladi.
 
 
 
 
 
 
 
9-rasm. Qurilishda ishlariladigan po‟latning asosiy xillari: a – yumaloq, b – kvadrat, 
 v – taxta shaklli. 
ўр
ўр
ўр
h
b
a
V


V
m

0

 
bu yerda a – metal namunasining uzunligi, sm;