Щзбекистон Республикаси Олий ва щрта махсус таoлим

va yangi materiallar texnologiyasi (qurilish), 60730700 – Qurilish 
materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish ta‘lim 
yo‘nalishlari bo‘yicha o‘qiyotgan talabalarga mo‘ljallanilgan bo‘lib, u Oliy va
o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tomonidan «Qurilish materiallari va buyumlari» 
fani uchun ishlab sillabus va institut rektorati tasdiqlagan ishchi dastur asosida 
yozildi. 

---

6 
1-LABORATORIYA ISHI 
 
Qurilish materiallarining fizik xossalarini o„rganish 
Qurilishda xilma-xil materiallar ishlatiladi, bu materiallarning qurilish 
joyi sharoitiga to‘g‘ri keladiganlarini tanlash bilan birga, ularning fizik va 
mexanik xossalarini bilish ham nixoyatda zarurdir. 
Qurilish materiallarining asosiy xossalarini uch guruxga bo‘lish mumkin. 
Birinchi guruxga materialning fizik xossalari: xaqiqiy zichligi, o‘rtacha zichligi, 
va g‘ovakligi; ikkinchi guruxga materiallarning suv bilan bog‘liq bo‘lgan 
xossalari: suv shimuvchanligi, namligi, gigroskopikligi, suv o‘tkazuvchanligi, 
suvga hamda sovuqqa chidamliligi; uchinchi guruxga esa materiallarning 
mexanik xossalari: mustaxkamligi, qattiqligi, ishqalanishga chidamliligi va 
boshqa xossalari kiradi. 
Materiallarning bu asosiy xossalaridan tashqari, ularning o‘ziga xos ayrim 
xususiyatlari ham bo‘ladi. 
1.1. Materiallarning o‟rtacha zichligini aniqlash 
Jism tabiy (g‘ovakli xolatdagi) masasining xajmiga nisbati shu jismning 
o‘rtacha zichligi deyiladi. 
Materialning o‘rtacha zichligi quyidagi formuladan topiladi: 
ρ
o=
V
m
g/sm
3
, 
(kg/m
3
) (1) 
Bu yerda ρ
o - 
materiallarning o‘rtacha zichligi, g/sm
3
hisobida; 
m- materiallarning xavoda quritiladigan xolatdagi massasi 
g hisobida;
V- materiallarning xavoda quritilgan xolatdagi xajmi, 
sm
3
hisobida. 
Materialning xolatiga qarab, uning o‘rtacha zichligi turli usulda topiladi.