Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol: Unutish nima?
Diqqat qiling:
Unutish protsessi ozmi yoki khpmi darajada chuo’ur bhlishi mumkin. Unhtilgan obrazlar yoki fikrlarning aktuallashtirilishi shunga khra ma’lum darajada o’iyinlashadi yoki umuman mumkin bhlmay o’oladi. Ma’lum ma­terial shaxs faoliyatiga qanchalik kam o’hshilsa, aktual ‘ayotiy mao’sadlarga erishishda qanchalik a’amiyati kamayib borsa, uni unutish shunchalik chuo’ur bhladi. Bunda biron materialni eslay olish mumkin emas, bu material batamom yho’olib ketgan, shaxsning tajribasidan mutlao’o chio’ib ketgan, degan ma’no chio’maydi.
Yodda tuting:
Materialning konkret «faktik» formasi unutiladi, lekin materialning mu’im, baro’aror a’amiyatli mazmuni tegishli bilimlar va ish-harakat formalariga o’hshilib ketadi va ana shu ish-harakat formalarida umumlashgan ‘olda o’ayta tiklanadi.
Yodda tuting:
Unutish vao’tga bog’liq bhladi. Buni birinchi marta eksperimental ravishda nemis psixologi Ebbingauz (1850—1909) aniqlagan. Uning khrsatishicha, unutish material yod olingandan shng ayniqsa tez rhy beradi, undan keyin esa unutish ancha sekinlashadi. Ebbingauz bu o’onuniyatni ayrim ma’nosiz bhinlarni unutish ustida olib borgan ishlarida tasdio’ladi.
Yodda tuting:
Undan keyin htkazilgan khp sonli tado’io’otlar unutish sur’ati materialning mazmuniga, uning qanchalik anglanilganligiga bog’liqligini khrsatadi. Material qanchalik yaxshi anglanilgan bhlsa, u shunchalik sekin unutiladi. O’quv ishlarida bu o’onuniyatni ‘isobga olish mu’imdir. O’z mazmuni bilan inson ehtiyojlari, insonning chuo’ur qiziqishlari, inson faoliyatining mao’sadlari bilan bog’liq bhlgan baro’aror a’amiyatli material sekinroo’ unutiladi. Odam uchun ayniqsa katta ‘ayotiy a’amiyatga ega bhlgan narsalarning khplari mutlao’o esdan chio’maydi. Materialning esda sao’lanishi shaxs faoliyatida uning o’atnashish darajasi bilan belgilanadi.
Yodda tuting:
Unutish esda olib o’olinadigan materialning ‘ajmiga bog’liqdir. Tado’io’otlar shuni khrsatadiki, mio’dor va sifat ji’atdan bir xilda ish olib borilgan bhlsa, yod olingan ma­terialning esda sao’lanish protsenti ma’lum vao’t oraliidan shng shu materialning ‘ajmiga nisbatan teskari proportsional munosabatda bhladi. Shu sababli, o’quvchilarga esda olib o’olish uchun beriladigan materialni dozalarga bhlib berish juda mu’imdir.
Biroo’ unutish ilgari idrok qilingan material ‘ajmining sof mio’doriy kamayishidangina iborat emas. Esda sao’lash va o’ayta esga tushirish jarayonida xotirada musta’kamlangan material ma’lum sifat o’zgarishlariga uchraydi. Shu munosabat bilan materialning turli o’ismlari bir xilda unutilmaydi. Htkazilgan tado’io’ot natijalarining khrsatishicha, materialning asosiy o’oidalari esda yaxshiroo’ sao’lanib o’oladi.
Yodda tuting:
Shunday qilib bilimlarni unutishga o’arshi kurashishning asosiy vositasi bundan keyingi faoliyatlarda bilimlardan foydalanish, ularni amalda o’hllanishdan iboratdir. Bu esa htmishdagi bilimlarni fao’at esda sao’lashga emas, balki chuo’urroo’ o’zlashtirishga olib keladi.