Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol: Ixtiyoriy esda olib o’olish nima?
Diqqat qiling:
Ixtiyoriy esda olib o’olish — ma’sus mnemik harakatlar, ya’ni asosiy mao’sadni esda olib o’olishdan iborat bhlgan harakatlar ma’sulidir. Bunday tarzdagi harakatning ma’suldorligi ‘am uning mao’sadlari, sabablari va uni amalga oshirish usullarining xususiyatlari bilan bog’liqdir. Bunda ma’sus htkazilgan tado’io’otlar materialni aynan, thla va izchil eslab o’olish vazifasining aniq qilib o’hyilishi ixtiyoriy esda olib o’olishning asosiy shartlaridan biri ekanligini khrsatdi. Turli xildagi mnemik mao’sadlar esda olib o’olish jarayonining xarakteriga, uning har xil usullarini tanlashga ta’sir qiladi va shunga bog’liq ‘olda uning natijalariga ‘am ta’­sir khrsatadi.
O’quv-tarbiya ishida o’quvchilarga vazifa tabao’alashtirilib, aynan nimani va qanday qilib esda olib o’olish kerak degan tarzda berilishi mu’im a’amiyatga egadir.
Munozarali savol: Ixtiyoriy esda olib o’olishga undovchi sabablar nima?
Diqqat qiling:
Ixtiyoriy esda olib o’olishda esda olib o’olishga undovchi sabablar katta rol hynaydi. Xabar qilinayotgan axborot tushunilishi va yod bhlib o’olishi mumkin, lekin o’quvchi uchun baro’aror a’amiyat kasb etmasdanoo’ tezda unutilib ketishi ‘am mumkin. Burch va mas’uliyat ‘issi etarli darajada oshirilmagan odamlar esda olib o’olishlari lozim bhlgan narsalarning khpini aksariyat ‘ollarda unutib o’hyadilar.
E’tibor qiling.
Esda olib o’olinishi zarur bhlgan mazmunni kishi o’ziga o’zi o’ayta aytib berish shaklidagi o’ayta esga tushirish esda olib o’olishning mu’im vositalaridan biridir. Lekin bu usulga, ayniqsa material murakkab, tushunilishi o’iyin bhlgan ‘ollarda, material oldin tushunib anglab olingandan keyin murojaat qilingandagina foyda beradi. Materialni o’z so’zingiz bilan o’aytarish uning tushunib etilishini osonlashtiradi, Yaxshi tushunib etilmagan material odatda «begona» til shakllari bilan bolangan bhladi, yaxshi tushunib etilgan materi­al «o’z tilimizga» osongina «khchadi».
E’tibor qiling.
O’ayta esga tushirish, ayniqsa materialni yod olish jarayonida esda olib o’olishni tezlashtiradi, uni mao’sadga muvofio’lashtiradi, negaki, o’aytarib aytish davomida o’zimizning zaif tomonlarimizni aniqlab olamiz, o’zimizni-o’zimiz nazorat qilib boramiz. Mu’imi, o’ayta esga tushirish tanishib chio’ish bilan almashtirib o’hyilmasligi kerak. Tanishib chio’ish esga tushirishdan khra osonroo’. Lekin fao’at yana o’ayta takrorlay olishimiz, esga tushira olishimiz mumkinligi o’z bilimlarimizga muo’arrar ishonch tudiradi.
O’z ‘ajmiga khra khp martalab takrorlashni talab qiladigan o’quv materiali uch xil usul bilan o’ismlarga bhlinib, ya’ni o’isman esda olib o’olish, yoki butunlayicha barchasini, ya’ni ya’lit ‘olida esda olib o’olish, yoki ‘ammasini va o’ismlarga ajratib, aralashtirilgan ‘olda esda olib o’olish usullari bilan esda olib o’olinishi mumkin.