Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol: Eydetik xotira nima?
Diqqat qiling:
Ba’zan eydetik xotira deb atalmish xotiraga ega bhlgan odamlar ‘am uchraydi. Xotiraning eydetik, ya’ni khrgazmali obrazlari — tasho’i o’o’zatuvchi bilan ‘is-tuyu a’zolarining o’o’zatilishi natijasidir. Eydetik obrazlar shu ji’atdan ‘am tasavvurlarga hxshaydiki, ular biron ta’sir htkazadigan narsalar yho’ligida ‘am ‘osil bhlib, oddiy tasavvurga mutlao’o simaydigan darajadagi detellashtirilgan khrgazmaliligi bilan ajralib turadi. Kishi, masalan ko’z hngida yho’ bhlgan narsani odatda idrok etish choida amalga oshirish mumkin bhlgani kabi nigoxini u o’ismdan bu o’ismga «khchirgan» ‘olda barcha ikir-chio’irlarga o’adar «khradi». Xuddi eydetik khrish xotirasiga hxshash ‘oldagi yao’o’ol eydetik eshitish va e’timol ‘atto eydetik tuyish xotirasi ‘am uchrab turadi.
Munozarali savol: So’z-mantio’ xotira nima?
Diqqat qiling:
Bizning hy-fikrlarimiz so’z-mantio’ xotiraning mazmunini tashkil etadi. Hy-fikrlar nuto’siz mavjud bhla olmaydi, shuning uchun ‘am ularga oid xotira ‘am shunchaki mantio’iy deb emas, balki so’z-mantio’ xotira deb ataladi. So’z-mantio’ xotirada ikkinchi signallar sistemasi asosiy rol hynaydi. So’z-mantio’ xotira bosho’a thrdagi xotiralarning rivojiga tayangan ‘olda ularga nisbatan etakchi bhlib yuzaga chio’adi va xotiraning bosho’a barcha turlari rivoji uning rivojiga bog’liq bhlib o’oladi. Ta’lim berish jarayonida o’quvchilarning bilimlarni o’zlashtirib olishlarida so’z-mantio’ xotira etakchi rol hynaydi.
Munozarali savol: Ixtiyorsiz xotira nima?
Diqqat qiling:
Biron narsani esda olib o’olish yoki eslash. uchun maxsus mao’sad bhlmagan ‘olda esda olib o’olish va yana o’ayta esga tushirish ixtiyorsiz xotira deb ataladi.
Munozarali savol: Ixtiyoriy xotira nima?
Diqqat qiling:
Oldimizga bironta mao’sad o’hyib esda olib o’olganimizda ixtiyoriy xotira haqida gap boradi.
Ixtiyorsiz va ixtiyoriy xotira shu bilan birgalikda xoti­raning rivojlanishidagi ikkita izchil boso’ichni ‘am o’zida aks ettiradi. ‘ayotimizda ixtiyorsiz xotira nao’adar katta hrin egallashini har bir kishi o’z tajribasidan biladi. Ix­tiyorsiz xotira asosida tajribamizning ‘ajmi ji’atidan ‘am, ‘ayotiy a’amiyati ji’atidan ‘am asosiy o’ismi maxsus mnemik niyat-mao’sadlar o’hyilmasdan va kuch-ayratlar sarflanmasdan tarkib topadi. Ammo kishi faoliyatida khpincha o’z xotirasini boshqarish zarurati tuilib o’oladi. Ana shunday sharoitlarda zarur narsalarni ataylab yod olish yoki eslab o’olish imkonini beradigan ixtiyoriy xotira mu’im rol hynaydi.
E’tibor bering:
Esda olib o’olishning eng dastlabki, ‘ali tasho’i ta’sirlarning izlari musta’kamlanguniga o’adar va shuningdek ular ayni ‘osil bhlayotgan paytida yuz beradigan jarayonlar keyingi vao’tlarda tado’io’otchilarning diqqat-e’tiborini o’ziga jalb etmoo’da. U yoki bu material xotirada sao’lanib o’olishi uchun u sub’ekt tomonidan tegishli ravishda musho’ada qilingan bhlishi kerak. Bunday musho’ada uchun muayyan vao’t talab qilinadi, unga izlarni konsolidatsiyalash (birlashtirish) vao’ti deb aytiladi. Sub’ekt tomonidan bu jarayon ghyo ‘ozirgina bhlib htgan namoyona-’odisaning aks-sadosi tarzida kechiriladi: bevosita idrok etmayotgan narsani biz biron dao’io’a mobaynida ghyo ‘ali ‘am khrayotganday, eshitayotganday bhlamiz. Bu jarayonlar beo’aror va asli ‘oliga o’aytuvchandir, lekin ular shu o’adar o’ziga xoslikka ega va tajriba orttirish mexanizmlari amal qilishidagi roli shu o’adar a’amiyatlidirki, ular axborotni eslab o’olish, es­da sao’lash va yana o’ayta esga tushirishning alo’ida bir turi ‘isoblanadi. Bu jarayon o’iso’a muddatli xotira degan nom oldi.