Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

M unozarali savol. Ao’lning sertashabbuskorligi nima?


Yodda tuting. Tafakkurning mustaqilligi ao’lning sertashabbusligi, pishikligi va tano’idiyligidan namoyon bhladi. Ao’lning sertashabbusligi deganda, insonning o’z oldiga yangi munozarali savol, aniq mao’sad va konkret vazifalar o’hyishini, ana shularning barchasini amalga oshirishda, nixoyasiga etkazishda, echimni o’idirishda usul va vositalarni shaxsan o’zi izlashi, ao’liy zhr berib intilishi, ularga taalluo’li o’hshimcha belgi va alomatlarni kiritishdan iborat boso’ichlarning namoyon bhlishini nazarda tutamiz. Ao’lning pishio’ligi vazifalarni tez echishda, echish paytida yangi usul va vositalarni tez izlab topishda, ularni saralashda, ana shu usullar va vositalarni o’z hrnida aniq o’hllashda, eski yhl ‘amda usullardan fori bhlishda va bosho’a jarayonlarda ifodalanadi.


Munozarali savol. Tafakkurning tanqidiyligi nima?


Yodda tuting. O’zining va o’zgalarning muloxazalarini, bu muloxzalarning chin yoki chin emasligini tekshira bilishda va namoyon bhlgan muloxazalarga, muxokamalarga, munozarali savol, vaziyatga baxo bera bilishda ao’lning tano’idiyligi muxim rol hynaydi. Tafakkurning tano’idiyligi ob’ektiv va sub’ektiv ravishda ifodalanishi mumkin. Mazkur sifat insonni baxolash o’z-o’zini baxolash kabi tafakkurning individual xususiyatlari bilan bog’liq ravishda namoyon bhladi. Agar tano’idiylik oqilona, muxim belgilarga, munozarali savol moxiyatining thri ochilishiga asoslanib amalga oshsa, unday tano’idiylik ob’ektiv tano’idiylik deb ataladi. Mabodo tafakkurning tano’idiyligi sub’ektiv xatolarga, umuman sub’ektivizmga oib ketsa, bunday xolda sub’ektiv tano’idiylik deyiladi.


Munozarali savol. Nomustaqil tafakkur nima?


Yodda tuting. Mao’sad va vazifalar o’zga shaxslar tomonidan o’hyilib, tayyor usul va vositalarga tayangan xolda o’zga kishilarning bevosita yordami bilan amalga oshirilishi jarayonida bir oz ishtirok etgan tafakkur nomustaqil tafakkur deb ataladi. Nomustaqil tafakkurli kishilar «tayyor maxsulotlar o’uli» ga aylanadilar, hsishdan oro’ada o’olish xavfi tuiladi.