Sibling maqomining oilaviy munosabatlarga o`zaro ta’siri sibling maqomi tushunchasi

Empirik ma’lumotlar bunday bog‘liqliklarning to‘rt turi mavjudligini ta’kidlaydi.

• To‘ng‘ich bola, oiladagi farzandlarning kattasi, odatda otaonasining umidi bo‘lib, ota-onalar undan ko‘p narsalarni kutadi va odatda u bu umidlarni oqlaydi ham. Undagi muvaffaqiyatlarga bo‘lgan intilish, o‘qish va kasb-hunar egallash yo‘nalishidagi yutuqlari va unga erishish imkoniyatlari ham odatda yuqori bo‘ladi.

OILADA SIBLING MAQOMI MUNOSABATLARINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI

• siblinglar - aka-uka, opa - singillari bilan munosabatlarining o‘ziga xosligi, oilada farzandlarning bir-birlarini tushunishlari, ba’zan tortishib, ba’zan do‘stona munosabatda bo‘lishlari ahamiyatli ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois ham shaxslararo munosabatlarga ta’sir etuvchi omillar qatorida sibling maqomi ta’sirini ilmiy jihatdan o‘rganish dolzarb masalalardan biridir. Bolaning sibling maqomi va uning shaxsiy ko‘rsatkichlar bilan bog‘liqligi masalasiga bag‘ishlangan konkret ijtimoiy-psixologik o‘rganilishi muhim mavzulardan biri hisoblanadi. Oilashunos olimlar sibling (inglizcha sibling, sibs – bir oiladagi akalar-ukalar va opalar-singillar ma’nosini anglatadi) maqomini shartli ravishda to‘rt turga bo‘lib o‘rganganlar, jumladan, to‘ng‘ich, o‘rtancha, kenja va yolg‘iz farzand maqomlaridir.

Bugungi kunda oila va uning mustahkamligi masalalariga alohida e’tibor qaratiladi. Oila va undagi munosabatlarning shaxs taraqqiyotiga ta’sirini o‘rganishga bag‘ishlangan tadqiqotlar ham talaygina. Zero shaxsning shakllanishi va kelajagini belgilashda uning oilasidagi muhit, undagi shaxslararo munosabatlar, ya’ni bolaning ota-onasi, siblinglar bilan aloqalari muhimdir.

Muallif oilaning yo‘nalishiga qarab uch toifaga mansub ekanligini ko‘rsatib beradi:

• Ijtimoiy – ilg‘or yo‘nalishdagi oila.
• Ziddiyatli yo‘nalishga ega bo‘lgan oila.
• Past darajadagi ijtimoiy yo‘nalishga ega bo‘lgan oila.

Birinchi toifaga xos bo‘lgan oilalar bizdagi oilalarning ko‘pchilik qismini tashkil qiladi. Bundan oilalarda shaxslararo munosabatlar axloq prinsiplari va qoidalaridan kelib chiqqan xolda amalga oshiriladi, shuningdek xar tomonlama kamol topgan shaxsning ijtimoiy ideali (yuksak orzu timsoli) nazarda tutiladi. Ijtimoiy ilg‘or yo‘nalishdagi oilalarning voyaga yetgan a’zolari ishlab chiqarishda, korxanada, jamoat ishlarida faol qatnashadilar, ilg‘or madaniyatga nisbatan qiziqishlarni namoyish qiladilar, shuning bilan bu narsaga o‘z farzandlarida ham xavas uyg‘otadilar.