Сиёсатшунослик сиёсий тадқиқотлар ва сиёсий журналистикани ўз ичига олган жуда кенг тушунчадир. Сиёсатшунос, асосан, сиёсий соҳани емас, балки иқтисодни ҳам, ижтимоий соҳани ҳам ва ҳоказоларни ҳам қила олади

2. Мавзулар (мавзуларни чекланган миқдорда танлаш).
Мавзулар, аргументлар ва бошқаларни танлашда чеклаш. бундан ташқари, белгиларидан бири журналистик йўналтирилган нутқ. Бадиий матн муаллифи объектларни ва уларни тасвирлаш усулларини танлашда еркиндир. Журналистик муаллифнинг еркинлиги сиёсий матн тартиб билан чекланган.
3. Муаллиф (ўқувчига муносабат; нишон / субъективлик, муаллифнинг индивидуаллиги; муаллифлик).
Ўқувчига муносабат. Китоб тингловчиларга таъсир қилади, аммо журналистик матнга қараганда тезроқ ва билвосита емас. Бунда бадиий матндан кўра.ва ахборот узатиш канали: оммавий ахборот воситалари каналлари орқали узатиладиган хабарлар манзилга етиб боради ва шунга мос равишда керакли реакцияни тезроқ келтириб чиқаради
Иштирок етиш/субъективлик, индивидуаллик яна бир кўрсаткич полемик нутқ. Бадиий матн чуқур субъектив ва уни яратадиган онгнинг таржимаси. Аксинча, журналистик матн муаллифи муайян сиёсий доираларнинг нуқтаи назарини ифодалайди. Сиёсий алоқа ҳар доим ҳам индивидуаллик билан тавсифланмайди. Расман, "жўнатувчи" матндан журналист, сиёсий таҳлилчи ёки шарҳловчи, шарҳловчи,
муассаса ходими ва бошқалар. Лекин аслида юқорида айтиб ўтилган мутахассислар ҳар қандай
ўз нуқтаи назарини мавжуд сиёсий кучларнинг позицияси билан боғлайди ва шу билан
ўз хоҳиш-иродасини ифода етиш, манфаатларини қўллаб-қувватлаш ва таъсирини мустаҳкамлаш. Аслида,
сиёсий шарҳ муаллифи ортида яна бир ҳаракат актёри, яъни муаллиф бор
шарҳнинг мавжудлиги коммуникатив воситачи бўлиб, унинг мавжудлиги имкон беради
жўнатувчини кенг маънода, икки компонентнинг бирлигида намойиш етиш: сиёсий куч ва коммуникатив воситачи.
Журналистик матннинг муаллифлиги, шунингдек бадиий матн ёрқин лингвистик шахснинг мавжудлигини назарда тутади. Бундай одамнинг бир мисоли шарҳловчи бўлиши мумкин. Қоида тариқасида, шарҳловчи жамоатчилик орасида обрўга ега ва иккаласи ҳам бўлиши мумкин
юқори ихтисослашган билимларга ега бўлмаган ёки тан олинган жамоатчи
муайян соҳада мутахассис. Колумнист ўзининг таниқли услубига ега
тақдимот ва одатда фактларни жалб қилган ҳолда устун нуқтаи назарни билдиради,
аргументлар, контраргументлар, статистик ва социологик маълумотлар

шарҳловчининг инсонга таъсир қилиш усули сира ҳам ақл ўргатишга, дидактикага, айниқса тазйиққа ўтиб кетиши керак эмас. Тадқиқотчиларнинг, мутахассисларнинг таъкидлаши бўйича, бу самара бермайди, кўзлаган мақсадларга ҳам олиб келмайди.

Журналист воқеа-ҳодисага тўғри нуқтаи назарни шакллантириш учун бисотида бор бўлган факт ва маълумотлардан тўла фойдаланиб, бутун маҳорати ва тажрибасини ишга солиб ўз шарҳида инсон, миллат ва, албатта, умуминсоний манфаатлардан келиб чиққан ҳолда ёндашиши, муносабатини билдириши лозим. Айни бир пайтда бу фикр уни, журналистни ўзининг фикри эканлигини, айни сиз, шарҳловчи, шундай деб ўйлаётганлигингизни яширмаслигингиз, ошкора билдиришингиз лозим. Инсонни онгига, руҳиятига рухсат этилган ёки рухсат этилмаган, (маълум бир мақсадга қараб йўналтирилган, тагмаъноли қилиб онг остига таъсир қилиш, руҳият фани нуқтаи назаридан амалиётда шундай ҳоллар ҳам учраб туради) соғлиғига зиён келтирадиган усуллар билан таъсир қилиш ўрнига, (сабаби, бу, эртами-кечми барибир ошкор бўлади) уни конкрет факт ва рақамлар асосида ўзи ишонтиришга, шу фикрга тазйиқсиз, унинг ўзини келишига ҳаракат қилишингиз керак.
Ҳақиқий шарҳловчи бу олигархлар, тижорий доиралар ёки катта бир трансмиллий корпорациялар нуқтаи назарини эмас, балки кенг халқ оммаси манфаатлари ҳимоясида турган, ўзининг фаол ҳаётий позицияга эга бўлган, ўз фикрига қатъи ишонган, иймонли, эътиқодли шахсдир. Халқаро шарҳдан ҳаётда содир бўлган оддий фактни қайд этишга қараганда кўпроқ нарса талаб қилинади.
Шарҳловчи билиши керак бўлган мавзулар:
- қуролсизланиш масаласи, (АҚШ билан Россия Федерацияси Ер куррасини бир неча маротаба йўқ қилиб юборадиган миқдордаги қирғин қуролларини ушлаб турибди) ядро қуролига, унинг ишлаб чиқариш технологиясини тарқатиш билан боғлиқ бўлган масалаларга қарши чиқиш;
- экология масалалари: ер куррасида ҳаво ҳароратининг кўтарилиши, атроф-муҳитнинг ифлосланишига қарши, экологик тоза мева-чева, сабзавот, полиз ва бошқа озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқаришни кўпайтириш, уларнинг сифатини кўтариш, шунингдек, демография, миграция, глобаллашув масалалари;
- Марказий Осиёда сув муаммоси, Қирғизистон, Тожикистон, Ўзбекистон ва Қозоғистон ҳудудларидан ўтадиган трансчегаравий дарёлар сувларидан фойдаланиш ва унга айрим қудратли давлатларнинг минтақада ўз таъсирини кучайтиришга қаратилган сиёсатига ҳамкорликда қарши туриш масалалари;
- Орол денгизи муаммолари;
- ижтимоий-сиёсий, иқтисодий-технологик тараққиёт масалалари,
- янги иш жойларини ташкил қилиш, аҳоли турмуш шароитини кўтариш ва б. масалалар бугунги кундаги ўз ечимини кутаётган, ҳудудда ижтимоий-сиёсий барқарорликка хавф солиб, безовталик келтириб чиқараётган жиддий масалалардандир.
Бунинг учун шарҳловчи халқаро муносабатларнинг актуал масалаларини, Ўзбекистоннинг ички ва ташқи сиёсатини, мазкур сиёсатнинг нозик томонларини, миллий мафкурани, маърифатни, маънавиятни, маданиятни чуқур билиши зарур.
Қайд этиш лозимки, юксак профессионал савиядаги фикр ва қарашларга бой бўлган ҳаққоний ва холисона журналистик асар яратишда замонавий тамойилларнинг роли ва аҳамияти ниҳоятда каттадир.
Одатда профессионал журналистикада воқеа, ҳодиса тўғрисида маълумот берилганда, журналист: “ўзим кўрганман”, “ўз қулоғим билан эшитганман” ёки “менинг тахминим бўйича” деб албатта айтиб ўтиши керак.
ТВ ва РЭ шарҳловчига касб юзасидан халқ билан, буюк шахслар билан мулоқотда бўлиш, миллионлар билан муносабатга киришиш, улар билан тўғридан-тўғри алоқада бўлиш бахти, имконияти берилган, ишонч билдирилган, агар у буни суистеъмол қилиб, бирёқламалик қилса, ҳақиқатни бузса, ёлғон гапирса, у ҳолда халқнинг ундан кўнгли қолади, унга бўлган ишонч йўқолади, тарқатаётган ахборотига шубҳа пайдо бўлади
Хулоса қилиб шуни айтиш керакки, Сиёсий нутқ ўз табиатига кўра ҳокимият учун кураш билан боғлиқ бўлиб, унинг лингвистик хусусиятларини белгилайди. Бу нафақат мантиқий фикрлашни, балки манипуляция воситаларини ҳам қўллайди Материалнинг таҳлили шуни кўрсатадики, сиёсий шарҳнинг нутқи експрессивлиги ва прагматик таъсир йўналиши билан ажралиб туради
Шу сабадан ҳам журналист-сиёсий шарҳловчи воқеа-ҳодисаларга плюралистик нуқти назаридан туриб ёндашиш, холис, объектив баҳо бериш шарҳловчилар фаолиятида тарихий хатоликларга йўл қўйишнинг олдини олади.

1^

2^

3^

4^

5^