Сиёсатшунослик ва социология

 
 
2-rasm. 2000-2020-yillar oralig‘ida Jins bo‘yicha migrantlar harakati 
ko‘rsatkichlar (million kishi) [2] 
2-rasmdan ko‘rinib turibdiki, ayol va erkak migrantlar soni orasidagi tafovut 
kata emas, ya’ni, yillar kesimida tahlil qilinganda ham erkak migrantlar soni 
ayollarga qaraganda o‘rtacha 5% ga ko‘pligini ko‘rishimiz mumkin. 
"Kengroq ta’sirlar" tadqiqoti hali ham yosh soha bo‘lib, nashr etilgan 
materiallarning katta qismi so‘nggi besh yil ichida paydo bo‘lgan va keyingi 
tadqiqotlarga katta ehtiyoj bor. 
 
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2000
2005
2010
2015
2020
Erkaklar
Ayollar

---

ИҚТИСОД 
106 
1-jadval
Yevropa mamlakatkari bandlik ko‘rsatkichlari darajasi [4] 
 
2010 
2015 
2020 
EU-27 
63.0 
65.8 
64.5 
Germaniya 
65.0 
70.1 
70.3 
EU-8 
60.2 
64.5 
61.5 
Chexiya 
64.2 
66.6 
65.4 
Estoniya 
63.0 
69.8 
63.5 
Latviya 
62.3 
68.6 
60.9 
Litva 
61.2 
64.3 
60.1 
Vengrya 
56.8 
56.7 
55.4 
Polsha 
51.7 
59.2 
59.3 
Sloveniya 
65.3 
68.6 
67.5 
Slavakiya 
57.0 
62.3 
60.2 
Bu erda ko‘rib chiqilgan 150 ta tadqiqotlar katta miqyosli ma’lumotlar 
to‘plamlari, so‘rovlar, amaliy tadqiqotlar va ba’zi hollarda tarixiy tahlillarga 
asoslangan miqdoriy va sifat yondashuvlarining aralashmasini o‘z ichiga oladi. Bu 
sohada asosiy e'tibor iqtisodga qaratilgan, ammo maqolalar boshqa tegishli 
sohalardan ham (masalan, geografiya, shaharshunoslik, biznes va menejment, 
tadbirkorlik, innovatsiyalar va uy-joy tadqiqotlari) olingan. Ushbu sharh keng 
qamrovli bo‘lib ko‘rinmaydi: u dastlab Buyuk Britaniya Migratsiya bo‘yicha 
maslahat qo‘mitasi (MAC) tomonidan topshirilgan tadqiqotga asoslanadi va ushbu 
qisqacha mazmunning keng ko‘rinishiga amal qiladi. 
Migratsiyaning iqtisodiy ta’sirini tahlil qilish asosan mehnat bozori yoki fiskal 
ta’sirlarga qaratilgan. Ushbu tahlillar odatda neoklassik sharoitlarni o‘z ichiga oladi, 
bunda migrantlar yagona rolga ega (masalan, ishchilar yoki davlat xizmatlari 
iste'molchilari), modellashtirish bir martalik zarbalar va moslashish davrlari bilan 
cheklanadi va ta’sir doirasi tor doirada aniqlanadi. Bunday yondashuv migratsiyaning 
bir qancha kengroq iqtisodiy ta’sirini, ayniqsa malakali migrantlar bilan bog'liq 
ta’sirlarni e'tiborsiz qoldiradi yoki ahamiyatsiz qiladi. Ushbu fikrni ko‘rsatish uchun 
mehnat talabi va taklifini dinamik o‘sish sozlamalari bilan solishtirishga harakat 
qilamiz. 
Birinchidan, statik "mehnat bozorlari" sozlamalarini ko‘rib chiqing. Muayyan 
qabul qiluvchi mamlakatda firmalar unumdorligining ma’lum soni mehnat xarajatlari, 
qo‘shimcha ravishda belgilangan texnologik imkoniyatlar va savdo xarajatlari bilan 
belgilanadi. Muhojirlar mamlakatga faqat ishchi sifatida kiradi va mahalliy aholi 
bilan mukammal o‘rnini bosadi. Ushbu modelda malakali migratsiya cheklangan 
iqtisodiy ta’sirga ega. Kichik ochiq iqtisodiyotlarda (masalan, Buyuk Britaniya) aniq 
migratsiya zarbasi ishchi kuchi taklifini oshiradi va o‘rtacha mahalliy ish haqini 
vaqtincha pasaytiradi. Agar ish haqi yopishqoq bo‘lsa, mahalliy ish ham tushishi 
mumkin. Vaqt o‘tishi bilan mahalliy aholining ish haqi va bandlik stavkalari xalqaro 
kapital oqimlari va ko‘p mehnat talab qiladigan tarmoqlarning kengayishi orqali 

---