Silikat materiallar,nodir va kamyob metallar texnologiyasi kafedrasi

Oltin metalining xususiyatlari
Kimyoviy faol bulmagan element. Elektronga nisbatan olganda eng nodir metaldir. Xatto yukori temperaturalarda xam kislorod, azot, vodorod va uglerod bilan kimyoviy reaksiyaga kirishmaydi. Kimyoviy birikmalarda u bir va uch valentlidir. Ammo uning birikmalari uncha kuchli bulmay, tezda metall xoliga kaytarila oladi. Suvli suyuk eritmalarda, masalan: Ai = Ai

• 
  e; elektron potensiali  = 1,686 va Ai = Ai + 3v reaksiyasi uchun, elektron potensiali;  = 1,506.
  

SHuning uchun oltin ishkorlarda, kislotalarda (azot, sulьfat, xlor, organik ) erimaydi. Birok oltin kislotalar aralashmasi: xlor bilan azot, sulьfat bilan marganetsli, sulьfat bilan azotlarda eriydi.
“SHox arogi” deb ataluvchi, bir xissa azot va 3 xissa xlor kislotasi aralashmasi, sulьfat va marganets kislotasi, sulьfat va azot kislotasi aralashmalarida eriy olishi mumkin. «SHox arogi» eritmasida oltin kuyidagi reaksiya buyicha eriydi:
Au + HNO₃ + 4HCl = HauCl₄ + NO + 2H₂ O

Bu eritma sekin –asta buglantirilsa oltin xlor vodorodi sarik kristallari chukmasi xosil buladi: HauCl₄ x 3H₂ O. SHuningdek, oltin Na va K sinil tuzlarida kislorod va xavo yordamida eriydi:

2Au + 4KCN + H₂ O + ½ O₂ = 2KAu (CN)₂ + 2KOH

Oltin oksidlari Au₂O va Au₂O₃ kuyidagi gidrooksidlarni kizdirish yuli bilan olinadi: AuOH va Au (OH) ₂

AuO ya’ni oltin ikki oksidi kulrang binafsha tusli poroshok 200 S da elementar moddalarga parchalanib ketadi. Oltinning kislorodli birikmalari bekarordir. Ular tez parchalanib ketadilar. Oltinning bir valentli tuzlari xam bekaror, ular xam tez parchalanadi.
3Au⁺ = Au ³⁺+ 2Au

Ular ammiak bilan kompleks xosil kiladilar: (AuCl , NH₂; AuCl [2NH₃] va x.k.) oltin sinal kompleks tuzlari bekaror va ular suvda yaxshi eriydilar: [Au(CN);

140-150 S da xlorli xavoda kizdirilgan oltin, oltin xloridi xosil kiladi. AuCl₃ va 180-190 S da AuCl xosil kiladi.
Oltin monogalogenadi turlicha tovlanuvchi sarik tusga buyaladi.

Oltin monoftoridi AuF fakat bug xolida mavjud. Oltin tragalogenadi AiS- suvda eriydi. Oltin ftori AuF- zangori rangda, 500 S da parchalanadi. Oltin xlor tuzlari AuCl – nina shaklidagi kristallar bulib kizil rangga egadir. Erish temperaturasi 288 S.

Oltin brom tuzi AuBr- tuk kungir rangli, suvda erimaydi. Kaliy bromli eritmada oltin brom tuzi xosil buladi:
K[AuBr₄ ]
Oltin yod AuI₃ – tuzi tuk yashil, suvda erimaydi. Oddiy temperaturadaoltin yod birikmasi AuI₃ xosil buladi. Oltin sinil kompleks tuzlari K[Au(CN)₂ ]; Na[Au(CN)₂ ]; Ca[Au(CN)₂ ] suvda yaxshi eriydilar. Ular katta amaliy axamiyatga egadirlar.

Tiomochevina eritmasida oltin erib tiokorbomid oltin tuzi xosil kiladi. Ammo bu reaksiyaning borishi uchun oksidlovchi bulishi shart. SHunda u AuCl . 2CS (NH₂ )₂ – xosil kiladi.