Sinf xonalarining yoritishi,isitilishib va shamollashga qo’yiladigan gigienik talablar. Akademik litsey,kasb-hunar kollejlariga dars jarayonlariga qo’yiladigan gigenik talablar

Maktabdagi jismoniy tarbiyaning gigienik

asoslari va vrach nazorati.
Maktabdagi jismoniy tarbiyani tugri tashkil etish usayotgan orga-nizmga xar tomonlama ijobiy ta’sir kursatadigan xilma-xil vositalardan foydalanishni kuzda tutadi. Bundan ukuvchilarning
yoshga alokadar anatomik-fiziologik xususiyatlarini,salomatligi va jismoniy tayyorgarlik darajasini xisobga olish muxim axamiyatga ega.
Mexnat va jismoniy mashklar deyilganda birinchi galda jismoniy rivojlanish maksadida kullaniladigan xar xil shakldagi xarakatlar tushuniladi.Xarakat faolligining cheklanishi gipokine-ziya "gipodinamiya" ga olib keladi,bunda xarakat apparati,degativ nerv sistemasi,kon aylanishi va boshkalardan uzgarishlar foyda kiladigan umumiy morfologik va funktsional etishmovchiliklar ruy beradi.Ayni vaktda akliy va jismoniy mexnat kobilyati pasayib, odam tez charchab koladi,organizmning tashki muxitning zararli ta’sirotlariga karshiliga susayib ketadi,bu keyinchalik yurak tomir va asab sistemasi,nafas va xazm a’zolarida kasalliklar paydo bulishiga olib kelishi mumkin.
Agar tarakkiyoti munosabati bilan gipokineziyaning oldini olish masalasi ayniksa dolzarb bulib koldi.Jismoniy tarbiya va sport xarakatsizlik urinini tuldirish vositasi bulib xizmat kiladi.BU urinda Uzbekiston Respublikasi Oliy kengashining "Jismoniy tarbiyani va sportni tarakkiy ettirish", tugrisida 14G’1-1992 yilda chikargan karori muxim axamiyatga ega.
Jismoniy mashklar butun organizmga uziga xos ijobiy ta’sir kursatib,tashki muxitning turli nokulayo omillariga,masalan, barometrik bosimining uzgarib turishi,kislorod etishmovchiligi, ba’zi zaxarli moddalar va yukumli kasalliklarga chidamligini oshiradi.
Ukuvchilarning mexnati asosan akliy mexnat xisoblanganligidan jismoniy mashklarning asabiy-ruxiy zurikishlarini bartaraf etishini xisobga olish kerak.Akliy ishni jismoniy ish bilan navbatlashtirib olib borish natijasida charchagan xujayralarning energetik sarfi urni tez tuladi.
Jismoniy tarbiyada maktab vrachi etakchi urin tutadi,u maktab ukuvchilarini tibbiy tekshiruvdan utkazadi,jismoniy tarbiya ukituvchisi va ota-onalar bilan bamaslaxat ishlaydi.
Ukuvchilarni tibbiy guruxlarga taksimlash joriy ukuv yilining oxiri,yangi ukuv yilining boshiga kelib tugallanishi kerak.Ukuv yili boshida endi taksimlab chikilgan guruxlarga kushimcha tuzatishlar kiritiladi,xolos.Tibbiy tekshiruvning natijalari va jismoniy tayyorgarlik tugrisidagi ma’lumotlarga karab ukuvchilar tibbiy nuktai nazardan asosiy,tayyorlov va maxsus guruxlarga buli-nadi.
Asosiy guruxlarga sogligidan deyarli uzgarishlar bulmagan,jis-moniy tayyorgarligi yaxshi bulgan,ya’ni yugurish,sakrash,tirmashib chikish va boshkalardan urtacha va yukori kursatkichlarga erishadigan ukuvchilar kiritiladi.Bu gurux ukuvchilari jismoniy tarbiyaga doir tula dastur talablarini bajaradi,sport bilan shugullanib, xar xil jismoniy tarbiya tadbirlarida ishtirok etadi,bolalar,usmirlar sport maktabiga kirishga yoki keyinchalik turli musobakalarda katnashishga alokador sport mashklari bilan shugullanishga tayyor buladi.
Tayyorlov gurux a’zolari salomatligida arzimas uzgarishlar bulgan jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik jixatidan orkada kolgan ukuvchilardan iborat buladi.Bu guruxga kiradigan ukuvchilar sport mashklari va musobakalarga kuyilmaydi.Jismoniy tarbiya me’yorlarini topshirish ular uchun shart emas.Snaryadlarda bajari-ladigan mashklar,yugurish,sakrash cheklanadi.Bir kadar zurikishni talab kiladigan mashklar ukuvchilarga ogirlik kiladi.Ularga maktab mashgulotlari orasidagi tanaffuslarda va darslardan tashkari vaktda uynaladigan serxarakat uyinlar va umumiy jismoniy tayyorgarlik seksiyalaridagi boshka kushimcha mashgulotlar tavsiya etilmaydi.
Maxsus guruxlarga salomatligidan organik tabiatidagi uzgarishlar bulgan ukuvchilar kiradi.Ularga shaxsiy reja buyicha ukishdan tashkari vaktda 30 dakikadan xaftasiga 3 marta jismoniy tarbiya mashklari utkazib turish tavsiya etiladi.Bunday guruxlar yoshga karab ajratilib (1-4 sinflar,5-9 sinflar,10-11 sinflar), 10-15 nafar kishidan iborat buladi.
Ukuvchilar jismoniy tarbiyasiga ertalabki badan tarbiya (zaryad), maktabdagi mashgulotlarga kadar bajariladigan badan tarbiya, jis-moniy tarbiya darsi,jismoniy xordik dakikalari,sport,darsdan tashkari vaktda utkaziladigan ommaviy-jismoniy tadbirlari, jismoniy mexnat,chiniktirish kiradi.
Ukuvchilar uyda utkaziladigan ertalabki badan tarbiyadan maksad organizmning uykudan bedorlikka va bulgusi ishga utishini tezlash-tirish,umuman tetiklik baxsh etishdir.Badan tarbiya majmuasi xar kimning uziga karab vrach maslaxatiga muvofik utkaziladi va 6-10 mashkdan iborat buladi.
Darslar boshlangunga kadar utkaziladigan badan tarbiya ertalabki badan tarbiya urnini bosa olmaydi.Jismoniy mashklar xaddan tashkari kuzgalgan yoki bushashib maktabga kelgan ukuvchilarga tegish-licha ta’sir kursatib,uni tetiklashtiradi.Darslar boshlanguncha utkaziladigan badan tarbiya 15 dakika davom etishiga karamasdan, markaziy nerv sistemasi faoliyatini yaxshilashi,ish kobiyalitini oshirib,ukuvchilarning ukuv kuni davomida charchogini kamaytirishi aniklangan.