Singapur moliya tizim

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim Vazirligi

Toshkent Moliya Instituti

Mustaqil ish

Mavzu: Singapur moliya tizim

Bajardi:XO’JAQULOV Bobojon

BIA92K-2
Tekshirdi:______________
Toshkent 2023
Singapur moliya tizimi
REJA:
1-Singapur moliya tizimi
2-Singapurning iqtisodiy
3-Sug‘urtalovchilar moliyasini tashkil qilishning umumiy tamoyillari


1-Singapur moliya tizimi
Mamlakatning jadal rivojlanishi hukumatning samarali moliyaviy boshqaruvi bilan chambarchas bog'liq edi. Konservativ soliq-byudjet va pul-kredit siyosati yuqori darajadagi jamg‘armalarni keltirib chiqardi, bu esa xorijiy investitsiyalarning yuqori darajasi bilan bir qatorda, tashqi qarzni to‘plamasdan o‘sish imkonini berdi. 1988 yilda Singapurda 33 milliard singapur dollari ga yaqin xorijiy zahiralar mavjud bo'lib, bu aholi jon boshiga Shveytsariya, Saudiya Arabistoni va Tayvanni ortda qoldirdi. O'sha yili ichki jamg'armalar darajasi dunyodagi eng yuqori ko'rsatkichlardan biriga (42 foiz) ko'tarildi, chunki davlat va xususiy jamg'armalarni o'z ichiga olgan yalpi milliy jamg'armalar jami 20,9 milliard AQSH dollarini tashkil etdi, bu 1987-yilga nisbatan 19 foizga ko'pdir. 1980-yillarning o'rtalariga kelib Biroq, ichki talab shu qadar pasayib ketgan ediki, investitsiyalar uchun samarali maydonlarni topish tobora qiyinlashdi. 1986-yildagi inqiroz yilida birinchi marta yalpi milliy jamg'armalar yalpi kapital shakllanishidan oshib ketdi. Bu ish beruvchilarning Markaziy ta'minlash jamg'armasiga badallari 15 foizga qisqartirilganiga qaramay edi. Natijada, allaqachon tushkunlikka tushgan ichki talab yana ham tushkunlikka tushdi va o'tgan yilgi 3 foizga pasayganidan keyin 1986 yilda 1 foizga kamaydi.
Singapurning chet el zahiralari aslida mamlakatning xorijdagi ichki jamg'armalari edi. Ichki jamg'armalarning manbai katta darajada Markaziy ta'minot jamg'armasi tomonidan ushlab turiladigan majburiy jamg'armalar bo'lganligi sababli, Singapur katta ichki javobgarlikka ega edi. Jamg'armaning da'volariga ko'ra, 1988-yilda 32 milliard Singapur dollarini tashkil etgan bo'lib, deyarli Singapurning xorijiy zahiralariga teng. Ammo ular to'liq moliyalashtirilgan va Singapur dollarida denominatsiya qilinganligi sababli, mamlakat byudjet taqchilligi yoki tashqi qarzni ko'rsatish muammolaridan xalos bo'ldi.
Darhaqiqat, hukumat ko'p yillar davomida Singapur investitsiya korporatsiyasi hukumati tomonidan boshqariladigan o'zining xorijiy zahiralari boyroq, aholisi ko'proq bo'lgan mamlakatlarnikidan kattaroq ekanligini ta'kidlab kelgan. 1987-yilda Li Kuan Yu mamlakat hukumatini ijro etuvchi prezidentlikka o'zgartirishni taklif qilganidan so'ng, zahiralar masalasi siyosiylashdi, bunda prezident (ehtimol, Lining o'zi) parlamentning zaxiralardan foydalanishiga veto qo'yish huquqiga ega bo'ladi. 1986-yilda hukumat tomonidan taqdim etilgan Iqtisodiy qo'mita hisobotida "ortiqcha tejash" muammo ekanligi e'tirof etildi. Biroq, 1988 yilgacha ortiqcha mablag'larni ishlab chiqarish resurslariga to'g'ridan-to'g'ri investitsiya qilish bo'yicha ba'zi taxminiy choralar ko'rilmadi. Bu jarayon davlat daromadiga bir martalik 1 singapur dollarini o‘tkazishni o‘z ichiga olgan.
Mamlakatning davlat sektori moliya tizimi tuzilmaviy jihatdan murakkab va turli buxgalteriya amaliyotlari tufayli unga amal qilish qiyin edi. Mablag'lar asosan uchta manbadan olingan: soliq tushumlari (to'g'ridan-to'g'ri daromad, mulk va meros bo'yicha; bilvosita aksiz solig'i, avtotransport solig'i; shtamp yig'imlari va boshqa soliqlar), soliqdan tashqari tushumlar (normativ yig'imlar, tovarlar va xizmatlarni sotish va boshqalar). foizlar va dividendlar); va davlat sektoridan qarz olish. Infratuzilmani yaratishda katta rol o'ynagan bo'lsa-da, qonunchilik kengashlari alohida byudjetlarga ega edi. Davlat kompaniyalari ham davlat moliyasi hisobotiga kiritilmagan.
1975-yildan so'ng hukumat doimiy ravishda sezilarli darajada joriy va umumiy profitsitga ega edi. 1983-1985-yillarda jami davlat xarajatlari joriy daromadlarning o'rtacha 59,8 foizini tashkil etdi. Darhaqiqat, umumiy profitsit hatto Markaziy ta'minot fondiga sof badallardan ham oshib ketdi. Yettita asosiy nizom kengashlari ham izchil joriy profitsitlarga ega edi. Iqtisodiy nazariyotchi va parlament a'zosi Avgustin Tan Singapurning davlat xarajatlari va davlat jamg'armalari juda katta ekanligini aytdi. Tanning soʻzlariga koʻra, hukumat tez-tez taqchillik haqida bashorat qilishiga qaramay, moliyaviy profitsit tomonida xato qilishga moyil boʻlgan, chunki hukumat doimiy ravishda soliq tushumlarini kam baholagan va xarajatlarni ortiqcha hisoblab kelgan.
2-Singapurning iqtisodiy

Singapur – Janubiy-Sharqiy Osiyoda joylashgan, 719,9 km2 maydonga, 6 million aholiga ega shahar-davlat. Bu mamlakat dunyoda davom etayotgan iqtisodiy inqirozga qaramay gullab-yashnashda, rivojlanishda davom etmoqda.

Singapur – Janubiy-Sharqiy Osiyoda joylashgan, 719,9 km2 maydonga, 6 million aholiga ega shahar-davlat. Bu mamlakat dunyoda davom etayotgan iqtisodiy inqirozga qaramay gullab-yashnashda, rivojlanishda davom etmoqda.
Janubiy-Sharqiy Osiyodagi Britaniya koloniyasi bo‘lgan Singapur hayratlanarli ravishda rivojlanmoqda. Ayni paytda, nufuzli siyosatchilar va iqtisodchilar fikriga ko‘ra, XXI asrda rivojlangan, yashnagan, namunali davlatdir. Singapur 7 ta asosiy taraqqiyot yo‘nalishi – moliya, transport xizmatlari, logistika, shaharsozlik, sog‘liqni saqlash, raqamli iqtisodiyot va ilg‘or ishlab chiqarishni tanlab olgan.



Mamlakatda xorijiy sarmoyadorlar uchun o‘z fondlarini ochishga qulay shart-sharoitlar yaratilgani bois osonroq bo‘ladi. Kelajak iqtisodiyoti bo‘yicha qo‘mita chet el sarmoyasini jalb qilish usullarini imkon qadar soddalashtirish va normativ-huquqiy hujjatlarni yanada qulaylashtirish fikrini ilgari surmoqda.
Singapurning deyarli barcha yutuqlari bir kishi — islohotchilar asoschisi, mamlakatning sobiq bosh vaziri Li Kuan Yu nomi bilan bog‘liq.
Xo‘sh, Singapur nimaning hisobiga rivojlandi?
Bu savolning javobi bitta – uddaburon yetakchilik hisobiga deyish mumkin. Ota-onasi ingliz tili muallimlari bo‘lgan Li Kuan Yuni bolaligidan “Kuan Yew”, ya’ni “nur va yorqinlik” deb chaqirishar edi. Bu ism “ajdodlariga shon-shavkat keltiruvchi” degan ma’noni beradi. Millat otasi sifatida tan olingan va davlatni 30 yil boshqargan Li Kuan Yu o‘z irodasini namoyish qildi, nafaqat ajdodlariga, millatiga shon-shavkat hamda farovonlik keltirdi, o‘z va’dasiga binoan xalqinidunyoning yetakchi davlatlari qatoriga qo‘sha oldi.
Li Kuan Yuning safdoshlari yagona jamoa bo‘la olishdi. Bu kuchli jamoaning qoidalari aslida juda sodda: yuqori salohiyatli odamlarni millatga bosh qilish, amaliy ishbilarmonlik muhitini yaratishga urinish hamda halollik!
“Men zo‘r huquqshunos bo‘lmoqchi edim. Britaniyaliklar boshqarayotgan mamlakatda huquqshunos bo‘lib yetishish uchun britan bo‘lishimga, inglizchani o‘rganishimga to‘g‘ri keldi, universitetlarda va eng yaxshi huquqshunoslik maktablarida tahsil oldim”, deydi Li Kuan Yu.
Li Kuan Yu kollejni tugatib, Kembrij universitetiga o‘qishga kiradi va uni muvaffaqiyatli tamomlab, vataniga qaytadi. Mehnatsevar, tirishqoq yosh yigit qat’iy, irodali, progmatik, milliy an’analarga sodiq inson. Besh yil ichida Xalq harakati partiyasining bosh kotibi lavozimiga erishdi. Yana besh yildan so‘ng mamlakat bosh vaziri bo‘ldi.
Li Kuan Yu mamlakatda o‘ttiz yil davomida bosh vazir lavozimida ishladi. U xorijiy sarmoyadorlarni o‘z mamlakatiga taklif qilish bilan ishlarni boshladi. Mamlakatda qimor o‘yinlari taqiqlandi, alkogol ichimliklar faqatgina maxsus do‘konlarda yuqori narxlarda sotiladi. Li Kuan Yu hukumatning iqtisodiy rivojlanish strategiyasining asosi qilib, Singapurni Janubiy-Sharqiy Osiyodagi moliyaviy va savdo markaziga aylantirish, shuningdek, xorijiy sarmoyadorlarni jalb etishni belgilaydi. Buning uchun mumkin va mumkin bo‘lmagan choralarni qo‘llaydi.
XIX asrdan boshlab, Singapur Britaniya koloniyasi bo‘lgan, shuning oqibatida Britaniyaning ta’siri, uning tili va an’analari hali ham seziladi. 63 ta orolda joylashgan ushbu davlat tabiiy resurslarga deyarli ega emas, hattoki Malayziya va Indoneziyadan ichimlik suvi va qurilish qumi sotib olib kelinadi. Shunga qaramay, Singapur endi banklar, osmono‘par binolar, chiroyli yo‘llar va dunyoning eng yaxshi soliq, ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimlariga ega.
“Biz har bir sarmoyadorni mamnuniyat bilan kutib oldik. Ishlab chiqarishni boshlash uchun, unga jon-jahdimiz bilan yordam qildik”, deb yozgan Li Kuan Yu o‘z tarjimai holida. Natijada ko‘pgina xalqaro biznes yuritayotgan amerikalik va boshqa davlatlarning transmilliy kompaniyalari Singapurda keng ko‘lamli yuqori texnologiyali, elektronli sanoat uchun zamin yaratdi.
Mustaqillikka erishgan vaqtda Singapurda korrupsiya nihoyatda avj olgan edi. Li Kuan Yu bu davrni shunday ifodalaydi: “Korrupsiya – Osiyo hayotining o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir. Odamlar “mukofot”ni ochiqdan-ochiq qabul qilishadi, bu ular hayotining bir qismi edi. Uni yo‘qotishda o‘z do‘stlaringizdan uchtasini panjara ortiga o‘tqazishdan ishni boshlang. Nima uchunligini siz ham, ular ham yaxshi bilasizlar. Jazoning muqarrarligi korrupsiyani jilovlab turuvchi birinchi omildir. Ikkinchi omil – bozor darajasiga mos keluvchi maoshdir. Biz eng ko‘p maosh to‘lanadigan o‘n foiz kishilarning daromadiga diqqatimizni yo‘naltirganmiz. Modomiki, mansabdorlarimiz eng ko‘p haq olmas ekan, ularning hukumatga nima keragi bor?”
Korrupsiyaga qarshi kurashish “qaror qabul qilish tartibini soddalashtirish va aniq, oddiy qoidalar, shu jumladan, ruxsat berish va litsenziyalashni bekor qilish kabi sun’iy, qonunlarga barcha noaniqliklarni bartaraf etish bilan boshlandi”. Sud tizimi rahbarlarining maoshlari keskin ko‘tarilib, “eng yaxshi xususiy advokatlar” rahbar lavozimiga tavsiya qilindi.

Qattiq tartib-intizom, mas’ul ijro intizomi, qonun ustuvorligi va qonun oldida barcha fuqarolar teng javobgarligi o‘z samarasini berdi.

Bugunga kelib, Singapur jahonda rivojlangan mamlakatdir. Yalpi ichki mahsulotning aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan ulushi 53 ming AQSH dollarini tashkil qiladi.
Singapurliklarning 90 foizi barcha sharoitlarga ega bo‘lgan uy-joylarga ega.
Bu mamlakatda ishsizlik darajasi bor-yo‘g‘i 2 foizni, o‘rtacha ish haqi 5808 singapur dollarini tashkil etadi. Singapur dollarining qadri baland. Inflyatsiya darajasi 0,4 foiz. Singapurda erkak va ayollar 62 yoshdan pensiyaga chiqishadi.
Bosh vazir topshirig‘iga muvofiq mahalliy va xorijiy tadbirkorlar o‘rtasida muntazam ravishda biznes yuritishni osonlashtiruvchi xronologik kuzatuvlar, uchrashuv va debatlar o‘tkazib boriladi. Singapur jahon bankining “biznes qilish” reytingida yetakchi hisoblanadi. Shuning uchun butun dunyodan sarmoyalar bu mamlakatga oqib keladi.“Yana yuz yildan so‘ng Singapur mavjudligicha qoladimi-yo‘qmi aytolmayman. Hammasi davomchilarimning faoliyatiga bog‘liq” degan edi marhum bosh vazir.