Sinxron generatorlarni elektr tarmogga parallel ulash. Reja

Sinxron generatorni parallel ulash usullari
Anik, s i n x r o n l a sh usuli. Bu usulda generatorni parallel ulash shartlari juda anik,bajarilishi lozim. Birinchi va uchinchi shartlarni bajarish ancha oson. Bunda ulanayotgan va ishlab turgan generatorlar zanjiriga voltmetrlar va faza kursatkichlar ulab bu shartlarning anik, bajarilishiga ishonch x,osil kilish mumkin. Lekin ulanayotgan generator va tarmok, chastotalarining uzaro tengligini chastotametrlar yordamida aniklash bu shartning anik, bajarilishidan dalolat bermaydi. Amalda bu shartning bajarilish vak,tini anik, belgilaydigan maxsus priborlar va sxemalar ishlatiladi. Chastotalar bir xil bulgan vak,tni amalda maxsus pribor — sinxronoskop yordamida aniklanadi. Amalda turli xil sinxronoskoplar ishlatiladi. Eng odsiy sinxronoskop lampali sinxronoskopdir. Kuyida bir fazali sinxron generatorni lampali sinxronoskop yordamida sinxronlash vakgini aniklash bilan tanishamiz. Bir fazali sinxron generatorni parallel ulashda lampali sinxronoskopning ulanish sxemasi 160-rasmda berilgan. Odatda, tarmok, chastotasi doimo bir xil buladi. Parallel ulanayotgan generatorning chastotasi uning birlamchi dvigatelining aylanish tezligini uzgartirish bilan uzgartiriladi. Generator parallel ulanishga tayyorlanayotganda lampalar yonib-uchib turadi. Lampalarning yonib-uchish vak,ti generator chastotasi bilan tarmok, chastotasining farkiga boglik,. Bu fark, Kancha katga bulsa, lampalar tez yonib-uchadi; kancha oz bulsa, shuncha sekin yonib-uchadi. Agar parallel ulanadigan generatorning EYU K va tarmok, kuchlanishi vektorlar teng va karama-k,arshi yunalgan bulsa, lampalar yonmaydi. Shu vak,t chastotalar teng bulgan payt buladi, lekin bu uzok, vak,t davom etmaydi. Chastotalar teng bulmaganda kuchlanishlar egri chizikdari fazalari ji\atidan bir-biriga nisbatan siljiganligi uchun kuchlanishlar fark,i x,osil bulaveradi va bu vak,. da lampalar yonik, buladi
. Sinxronlashda sodir buladigan xodisalarni tushunish mak,sadida generator EYUK va tarmok, kuchlanishining vak,t birligi ichida uzgarish ef i chizik^lari, yaʼni T0 = f { t ) va UT = f(t) boglanishlari (161-rasm, a) maʼlum masshtabda chizilgan. Vak,tning ixtiyoriy paytida ularning ordinatalarini kushib, lampalardagi kuchlanishning uzgarish egri chizigi (punktir chizik, bilan) kursatilgan. Rasmdan kurinib turibdiki, chastotalar anik, teng bulmasligi natijasida generator va tarmok, kuchlanishlari baʼzan bir-biri bilan tula muvozanatlashadi, yaʼni uzaro teng va k,arama-k,arshi yunaladi (lampalar uchgan payt); baʼzan ular bir tomonga yunalganligi uchun ularning kiymatlari uzaro kushiladi (lampalar yongan payt). 161-rasm, b da lampalardagi kuchlanishning uzgarish egri chizigi aloxdda chizilgan. Burchak a dan (3 gacha uzgargan vak,t oraligida lampalar uchadi; R dan keyingi burchak a gacha bulgan vak,t oraligida lampalar yonadi; / paytda lampalar tula chuglanib yonadi. Sinxronlashda generator chastotasini tarmok, chastotasiga yak,inlashtirish mak,- sadida uning aylanish tezligi sekin-asta uzgartirilib, lampalarning yonib-uchishi sekinlashtiriladi. Lpik, sinxronlashganda lampalar 3... 5 sekund uchib tura/JH va yana yona boshlaydi. Shunday vaziyatning bir nechtasini utkazib turib, yaʼni lampalar uchib turgan va;t p paytda generator tarmok,k,a (parallel ishlashga) ulanadi. Uch fazali sinxron generatorni tarmok,k,a boshk,a generatorlar bilan parallel ulashda x,am yuk,orida keltirilgan asosiy shartlar anik,bajarilishi lozim. Bu yerda x,am birinchi va uchinchi shartlarning bajarilmasligi yuk,oridagi ok,ibatlarga olib keladi. Bunda x,am ikkinchi shartning anik, bajarilish vak,ti lampali sinxronoskop yordamida anikdanadi. Uch fazali generatorlarda uchta lampali sinxronoskop ishlatiladi. Uch lampali sinxronoskop lampalari «uchish” (162-rasm, a) yoki «yoruglik айланиши» sxemalari (162-rasm, b) buyicha ulanadi. «Uchish” sxemasida lampalar bir vatstda yonadi va bir vak,tda uchadi
.
Sinxronlashda, il gari kurga- 162-rasm. nimizdek, parallel ulanayetgan generator chastotasi uning ailanish tezligini uzgartirib tarmok chastotasiga yakinlashtiriladi, bunda lampalarning yonib-uchishi sekinlashadi. Generator parallel ulanishga tayyorlanayotganda uning EYU K ( YOA , Yov , Yos ) va tarmok kuchlanishi ( [/A, UB , Uc ) vakt birligi ichida, ularning chastotalariga mos ravishda, turli burchak tezlik bilan (sht va sog) aylanib turadi. Bir fazali sinxron generatorda kurib utganimizdek, ixtiyoriy vaktda lampalarga beriladigan kuchlanish generator EYU K va tarmok kuchlanishining geometrik yigindisi bilan anikdanadi va uning kiymati noldan 21Gf gacha uzgarib turadi. Generator EYU K va tarmok kuchlanishini vektorlarining yunalishi mos kelganda lampalar ravshan yonadi; ularning yunalishi karama-karshi bulganda lampalar uchadi. Ulanayotgan generator birlamchi dvigatelning tezligini uzgartirib, o)t = so, ga erishiladi. Bunda lampalarning yonib-uchishi sekinlashadi. Xuddi shu vaktda generator tarmokka ulanishi lozim. 163- rasmda ixtiyoriy payt uchun EYU K va tarmok kuchlanishi vektorlarining vaziyati x,amda lampalardagi kuchlanishning uzgarish diagrammasi keltirilgan. Agar lampalar «yoruiik айланиши» sxemasida ulansa, so,, bilan so,, orasida fark bulganda, lampalar aylana buylab birin- 163-rasm. ketin yonib «yoruglik айланиши» effektini xosil kiladi

ketin yonib «yoruglik айланиши» effektini xosil kiladi. sht >sh, bulganda yoruglik bir tomonga aylansa, sotga erishilganda, ikkita lampa ravshan yonadi, uchinchisi uchadi; shu vaktda generator tarmokka ulanishi lozim. 164-rasmda «yoruglik айланиши» sxemasi uchun EYU K va kuchlanish vektorlari diagrammasi keltirilgan. Uch fazali sinxron generatorlarini parallel ulashda uchinchi shartning bajarilishi maxsus «faza курсаткич» asbobi yordamida tekshirib kuriladi. Agar parallel ulanayotgan generator EYU K va tarmok kuchlanishining ayrim fazalarining ketma-ket kelishi bir xil bulmasa, sinxronoskop lampalari «uchish” sxemasi buyicha ulanganda x,am «yoruglik айланиши» effektini beradi. Generator EYU K va tarmok kuchlanishi ayrim fazalarining ketma-ket kelishi bir xilda bulishi uchun generatordan kelayotgan istalgan ikki faza simining urnini almashtirish kifoyadir. 165-rasmda «faza курсаткич» asbobi kursagilgan.
Xozirgi vaktda lampali sipxronoskoplar katorida yanada mukammallashgan strelkali sipxronoskoplar x,am keng ish latiladi. Strelkali sinxronoskop sinxronlash vaktini yanada anikrok kursatadi. Chastotalar farki kichkina bulganda uning strelkasi sekin aylanadi. Sinxronoskop shkalasining bir tomonida «tezrok” va ikkinchi tomonida esa «sekinrok” suzlari yozilgan. Sinxronoskop strelkasining vaziyati generatorning aylanish tezligini kanday rostlash lozimligini kursatadi. Elektr stansiyalarda maxsus sinxronlash panellari urnatiladi. Bu panelda generator EYU K va tarmok kuchlanishini ulchash uchun 2 ta voltmetr, chastotalarni ulchash uchun ikkita chastotametr, sinxronoskop va lampali sinxronoskopga beriladigan kuch
lanishni ulchash uchun maxsus nol voltmetr urnatiladi. Bu voltmetrning shkalasi 21/f ga mos tanlanadi. Generator sinxronlanayotganda nol voltmetrning strelkasi doim uzgarib turadi. U nolni kursatganida generatorni tarmokka ulash kerak. Sinxron generator ishlab turgan generator yoki elektr tarmogi bilan yukoridagi shartlarni anikbajaribsinxronlash anik sinxronlash deyiladi. Elektr stansiyalarda anik sinxronlash jarayoni avtomatlashtiriladi. N o a n i k sinxronlash u s u l i . Elektr stansiyalarda baʼzan bitta yoki bir necha sinxron generatorlar elektr tarmogiga parallel ulanib, ishdan tez-tez tuxtatib turiladi. Bu sharoitda xdr gal sinxronlash kup vakt va malaka talab kiladi. Sunggi vaktlarda parallel ulashning yangi usuli, yaʼni n o a n i k sinxronlash usuli ishlab chikildi va bu usul turli elektr stansiyalarda keng tatbik kilinmokda. Bu usulda x,atto kuchlanish va chastotalarning farki ancha katta bulgan sharoitda \am generatorni kiska vakt ichida tarmokka parallel ulash mumkin. Noanik sinxronlashda generatorning birlamchi dvigateli ishga tushiriladi va magnit maydoni \ali kuzgatilmagan generator rotorning aylanish tezligi birlamchi dvigatel yordamida , sinxron tezlikka yoki undan 2 ... 5 % kam tezlikka yetkaziladi. Generator unda magnit maydoni \osil kilinmasdan tarmokka ulanadi va shu za\oti unga nominal kuzgatish toki beriladi. Bu sharoitda generator 2 ... 3 s ichida uz-uzidan tarmok bilan sinxron ishlab ketadi. Generatorning kuzgatish chulgami, u parallel ulanayotganida, boshka birorta karshilikka ulangan buladi. Generator tarmokka ulanganda, tarmok kuchlanishi taʼsirida (generatorning EYU K nolga teng) stator chulgamidan katga tok uta boshlaydi va rotorga katta mexanik kuch taʼsir eta boshlaydi. Lekin bu katta tok va uning mexanik taʼsiri generator uchun xavfli bulmaydi. Tarmokka ulangandan sung 2 ... 7 s utgach, stator toki nominal kiymatgacha kamayadi va u normal ishlay boshlaydi. Sinxronlash vaktida generatorning aylanish tezligi taxometr yoki chastota relesi bilan ulchanadi. Sinxronlashdan odin generator va tarmok, kuchlanishi ayrim fazalarining ketma-ket kelishi tekshirib kurilgan bulishi kerak. Buusul sinxron generatorning uz-uzidan sinxronlanish usuli x,am deyiladi.
Bundan shu narsa maʼlum buladiki, generatorning kuzgatish toki uzgarganda Yop vektorning uchi U kuchlanish vektoriga parallel bulgan va Yep uchidan utadigan VS tuf i chizik, buyicha sirpanadi.