Sitologiya va
Download 4.9 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf biologiya darslik kitob
- Bu sahifa navigatsiya:
- juft xro- mosomalar
- 15 §. Prokariot va eukariot hujayralar hayotning hujayraviy shakllari hujayrasining tuzilishiga ko‘ra ikkita katta guruh: prokariot va eukariotlar
|
mologik xromosomalar deb ataladi. Somatik hujayraning xromo-
http:eduportal.uz 47 huJAYRA hAQIDAGI TA’LIMoT II Bo‘LIM soma to‘plamidagi har bir xromosoma o‘z juftiga ega va juft xro- mosomalar (yoki diploid) deb ataladi. Diploid to‘plam 2n bilan belgilanadi. Jinsiy hujayralarga juft gomologik xromosomalardan faqat bittasi o‘tadi, shuning uchun gametaning xromosoma to‘pla- mi toq (yoki gaploid) deyiladi. hujayraning bo‘linishi tugagandan so‘ng, xromosomalar despi rallashadi, ya’ni yoyiladi va yangidan hosil bo‘lgan yosh hujayralarning yadrolarida yana xromatinning donachalari yoki yupqa to‘rlari ko‘rina boshlaydi. Yadrocha – faqat interfaza holatidagi hujayralarda bo‘ladi, ular mitoz paytida yo‘qolib ketadi. Mitoz tugagach yadrocha yana paydo bo‘ladi. Yadrocha yadroning mustaqil tuzilishi emas. u xromosoma- ning ribosoma RNk (r-RNk)ni hosil qilishga javob beruvchi qismi- ning atrofida vujudga keladi. uning tarkibida juda ko‘p sonli r-RNk molekulalari uchraydi. Bundan tashqari yadrochada riboso- malar ham shakllanadi va keyinchalik sitoplazmaga o‘tadi. Shun- day qilib yadrocha – shakllanish darajasi har xil bo‘lgan riboso- malar va r-RNk ning to‘plamidan iborat. 1. Yadroning shakli va katta-kichikligi nimaga bog‘liq bo‘ladi? 2. Yadro qanday vazifalarni bajaradi? 3. Xromosomalar soni haqida ma’lumot bering. 4. Yadrochaning tuzilishi va vazifasi haqida ma’lumot bering. 15 §. Prokariot va eukariot hujayralar hayotning hujayraviy shakllari hujayrasining tuzilishiga ko‘ra ikkita katta guruh: prokariot va eukariotlarga bo‘linadi. Proka- riotlar guruhiga barcha bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlari (sianobakteriyalar), eukariotlar guruhiga esa zamburug‘lar, o‘sim- lik va hayvonlar kiradi. Shunday qilib, hozirgi davrda hujayralar tuzilishiga ko‘ra ikkita guruhga ajratilgan va tegishli ravishda ikki yirik guruh: prokariot va eukariotlar deb ataladi. http:eduportal.uz 48 HUJAYRA HAQIDAGI TA’LIMOT II BO‘LIM Prokariot va eukariot hujayralarning tuzilishida o‘xshash- lik va farqli tomonlari mavjud. ularning o‘xshashlik tomonlari har ikkala hujayralarda hujayra qobig‘i, sitoplazma, ribosoma, nuk- lein kislotalardan DNk va RNklar bo‘ladi. Prokariot va eukariot hujayralarda oqsil sintezi ribosomalarda kechadi. Irsiy axborot- ni nasldan naslga berilishi ham nuklein kislotalar orqali berila- di. Prokariot va eukariot hujayralarning ikkiga bo‘linib ko‘payishi, oziqlanishi, nafas olishida o‘xshashlik tomonlar mavjud. Prokariot va eukariot hujayralarning asosiy farqlari quyida- gi jihatlarda namoyon bo‘ladi: eukariot hujayralarda shakllangan yadro, asosiy organoidlar mitoxondriya, endoplazmatik to‘r kabi organoidlar bo‘ladi. Prokariot hujayralarda yadro, mitoxondriya, endoplazmatik to‘r kabi asosiy organoidlar bo‘lmaydi. Prokariot va eukariot hujayralarning bo‘linishida ham farq kuzatiladi. Prokariot organizmlar hujayrasi to‘g‘ridan to‘g‘ri bo‘linadi, ya’ni mitoz kuza- tilmaydi, eukariot hujayra esa asosan mitoz usulida bo‘linadi. eukariotlar zamburug‘lar, o‘simliklar, hayvon hujayralarining tuzilishida o‘zaro o‘xshashlik va farqli tomonlar mavjud. Zambu- rug‘ bilan o‘simlik hujayrasining farqli tomonlari: zamburug‘ hu- jayrasining qobig‘i xitinsimon moddadan, o‘simlikning hujayra qo- big‘i esa sellyulozadan iborat. Zamburug‘larda plastidalar bo‘lmay- di, o‘simlik hujayrasida plastidalar mavjud. Zamburug‘larning oziqlanish usuli saprofit, o‘simliklarning oziqlanish usuli avtotrof. hayvon va o‘simlik hujayrasining ham farqli tomonlari mavjud. Misol uchun, o‘simlik hujayrasi qobig‘i sellyulozadan, hayvon hu- jayrasi esa glikokaliksdan iborat. o‘simlik hujayrasida plastida va vakuolalar bo‘ladi, hayvon hujayrasida esa bo‘lmaydi. o‘simlik hu- jayrasi bilan hayvon hujayrasining bo‘linishida farq mavjud. hay- von hujayrasi bo‘linganda plazmatik membrana o‘rtasida botiqlik paydo bo‘lib ikkiga bo‘linadi. o‘simlik hujayrasida esa hujayraning o‘rtasida to‘siq paydo bo‘lib, hujayrani teng ikkiga bo‘ladi. http:eduportal.uz 49 huJAYRA hAQIDAGI TA’LIMoT II Bo‘LIM 1. Prokariot va eukariot hujayralarining o‘xshashlik va farqli tomonlari nimadan iborat? 2. Zamburug‘ hujayrasi bilan o‘simlik hujayrasining farqli tomonlarini ayting. 3. hayvon hujayrasi bilan o‘simlik hujayrasining farqli tomonlarini yoritib bering. Download 4.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|