Slikat kislota va uning xossalari 1 Silikatlarning umumiy xossasi

Slikat kislota va uning xossalari
1.1 Silikatlarning umumiy xossasi


1.2 Silikat kislotaning fizik va kimyoviy xossalari


1.3 Silikat kislota xossalari


1.4 Silikat sanosati
II-BOB


2.1 Kerakli Asbob va jizhozlar


2.2 Silikat kislotaning olinishi


2.3 Tajriba natijalari tahlili

KIRISH
Silikat va qiyin eriydigan materiallar fizik kimyosi fani barcha turdagi silikatlarni o‘rganishda ilmiy asos hisoblanadi. Bu fan nazariy va eksperimental tajribalarga tayanadi. U o‘zining rivojlanish davrida chuqur ilmiy axborotni ta’minlab beruvchi turli xil usullar asosida boyib bordi. Bu usullarga rentgenografiya, elektronogmflya, optik va elektron mikroskopiya, differensia l - term ik tahlil, infraqizil spektroskopiya, ya d ro m agnit rezonansi, elektron param agnit rezonansi, moddalarning elektr xususiyatlarini aniqlash, radioaktiv izotoplarni q o ‘llash, kalorimetriya, optika, reologiya va boshqa usullar kiradi. Hozirda bu fan mustaqil fan hisoblanib, u fazalar muvozanati qonuniyatlari, silikatlarning oddiy va yuqori temperaturadagi tuzilishi hamda xususiyatlari, silikatlarning kristall, shishasimon va suyuq holati, silikatlarning termokimyosi va termodinamikasi, Silikat suspenziyalarining struktura-mexanik xususiyatlari, silikatlar va oksidlarda qattiq holat sharoitida boradigan reaksiyalar, silikatlarning pishish, kristallanish hamda rekristallanish jarayonlari, kremniyorganik birikmalar va boshqalarni o‘rganadi. Keyingi vaqtlarda zamonaviy texnikaning turli sohalari Lichun noyob va murakkab xossalarga ega bo‘lgan yangi materiallarni yaratish asosiy vazifalardan biridir. Bu borada alohida mexanik xususiyatlarga ega bo‘lgan va o ‘zining elastikligi, qattiqligi, mustahkamligi, elektr xususiyatlari, issiqbardoshligi bilan ajralib turadigan materiallar, elektr Lokidan himoyalovchi materiallar (izolatorlar), yarimo‘tkazgichlar, o‘ta o‘tkazgichlar, pyezoelektriklar, segnetoelektriklar, antiferromagnetiklar, infraqizil va ultrabinafsha optikasida ishlaliladigan kristallar, kimyoviy bardosh materiallar, turli xildagi sementlar, avtoklav mahsulotlari, turli-tuman shishalar, emallar, yLiqori mustahkamlikka ega bo‘lgan shisha-kristall moddalar, molekular elaklar va kremniyorganik moddalarning olinishi inuhim ahamiyat kasb etadi. 3 Sunday materiallarni yaratish asosida aynan silikat va qiyin eriydigan materiallar fizik kimyosi fanining rivojlanishi va yutuqlari yotadi. Fazalar muvozanatini o'rganish „Silikat va qiyin eriydigan nometall materiallar fizik kimyosi“ fanining eng muhim boblaridan biri bo‘lib, unda turli faza shaklida mujassamlangan birikmalarning muvozanatda boMish sharoiti o‘rganiladi. Silikatlar ishtirokidagi sistemalarda fazalar muvozanati qonunlarini o‘rganish xossalari avvaldan belgilab berilgan yangi birikmalarni yaratish texnologiyasida ilmiy poydevor vazifasini o‘taydi. Ular asosida texnologik jarayonlarning nazariy optimal parametrlari, ularning kechish tezligi, hosil boMadigan yangi materiallarning tarkibi va xossalari, texnologik jarayonlarning yurituvchi kuchini aniqlash mumkin. Amalda holat diagrammalaridan foydalanish uchun avvalambor diagrammalar bilan ishlash usullari va qonuniyatlarini o‘zlashtirish zarur. Shu fanga asos solgan M.V. Lomonosov o‘zining „Sof fizika“ kitobida shishalarning pishishi, ularning rang oHshi, shishasimon tuzilishning vujudga kelishi va shishani qayta qizdirish jarayoni haqida ilk ma’lumotlar bergan. D. 1. Vinogradov M. V. Lomonosov bilan birga chinnining strukturasiga asos solib, uning sopolagi ikkita faza — kristall va shishasimon fazalardan iboratligini ma’lum qildilar. 1864- yil D.L Mendeleyev o‘zining „Shishasozlik“ nomli asarida shishasimon holatni alohida holat ekanligini ilmiy jihatdan asoslab, uni polimerlanish jarayoni bilan bog‘liq ekanligini ta ’kidladi. Y.LFyodorov 1875- yilda fazoviy simmetriya qonuniyatlarini aniqlab beruvchi fazoviy guruhlar nazariyasini yaratdi. V. L Vernadskiy o‘zining geokimyoga bagMshlangan mashhur ilmiy asarlarida silikatlarning yer qobig‘idagi ahamiyatiga tavsif bergan. A. E. Fersman o'zining ilmiy tadqiqot ishlarini silikatlarni o‘rganish va ularga geokimyoviy jihatdan baho berishga bag'ishiagan. Minerallarni sintez qihsh, ularni jamlash va magmalarning kristallanish jarayonini o‘rganish F.Y. LevinsonLessingga taalluqli bo‘lib, u silikatlar fizik kimyosi bo'yicha ilmiy maklab yaratdi. Sementning qotishi va termokimyosi bo‘yicha ahamiyati katta bo‘lgan ishlar hamda o‘tga chidamli materiallarning pishish jarayoni nazariyasi A.A. Baykovga taalluqli. 4 V. s. Grum-Gmjmaylo dinasli o ‘tga chidamli buyumlarda kremnezyom modifikatsiyalarining roli haqidagi ta ’limotni yaratgan. D. S. Belyankinning ilmiy ishlari asosida silikatlar va oksidlarning texnik petrografiyasi yaratilgan. N. S. Kumakov va uning shogirdlari fizik-kimyoviy tahlil va uni amalga oshirishda ishlatiladigan asboblar yaratdilar. K. K. Gedroys tuproqlarning yutish xususiyati va ulardagi ion almashinish hodisalarini o‘rgandi. Bu ma’lumotlardan tuproq suspenziyalarining struktura-mexanik xossalarini tekshirishda foydalaniladi. L G . Grebenshikov va A. A. Lebedevlar optik shisha olish texnologiyasining nazariy asosini yaratib, shishaning tuzilishi va xossalari haqida qator muhim ilmiy natijalarga erishdilar. 1921-yili A.A. Lebedev tomonidan shisha tuzilishiga oid kristallit nazariyasi ishlab chiqildi. Shisha va uning yangi turlarini olish bo‘yicha ko‘p kimyoviy va fizik-kimyoviy tadqiqotlar L L Kitaygorodskiy, K. S. Evstropev, N. M. Pavlushkin, G. T. Petrovskiy, A. A. Appen, P. D. Sarkisov va boshqa olimlarga tegishlidir. Sirt hodisalariga taalluqli chuqur o ‘rganilgan ilmiy ishlar B. V. Deryagin tomonidan amalga oshirilgan. Tuproqning kolloid kimyoviy, chunonchi, gidrofillik xossalarini F. D. Ovcharenko o‘rgangan. N.A. Toropov turli oksidli va silikat sistemalarining fizik kimyosi va petrografiyasini mukammal o'rgandi va uni nmaliyotga tatbiq etdi. Oksidli ioiqori o‘tga chidamli sistemalarni llzik-kimyoviy jihatdan o‘rganish ishlari A. S. Berejnoy tomoiiidan olib borilgan. 0 ‘zbekiston olimlarining ham bu fanning rivojlanishiga c|o‘shgan hissalari salmoqlidir. Masalan, F. X. Tojiyev lyoss luproqlaridagi ion almashinish jarayoni va uning tuproq texiiologik xususiyatlariga bo‘lgan ta’sirini o'rgangan. Bu izlanishlar iiatijasida qurilish g‘ishti ishlab chiqarish texnologiyasi takomillashtirilib, tayyor mahsulotning sifati oshirilgan. A.A. Ismatov ishlaii esa silikatlardagi izomorfizm qonuniyatlarini o‘rganish va I liar asosida turh xildagi bog‘lovchi modda, keramika, shisha va shislia-kristall moddalarni yaratishga bag‘ishlangan. Turh xil silikal materiallarni olishda alumosilikat sistemalarni o‘rganish va turli silikat birikmalarni yaratishda N. A. Sirojiddinov va umng shogirdlarining ishlari alohida e’tiborga loyiq. Sementning yangi navlarini yaratishda T. A. Otaqo‘ziyev ishlari maqtovga sazovordir. Past temperaturali sementlarni olishda B. I. Nudelmanning ilmiy izlanishlari 0 ‘zbekistondan tashqarida ham m alum . S.S. Qosimova tom onidan qator shishalarning tarkiblarmi yaratishnmg nazariy va texnologik asoslari ishlab chiqilgan. Mazkur kitobni nashrga tayyorlashda o ‘zining foydali masiahatlan, tanqidiy fikr-mulohazalarini bildirgan prof S.M Turobjonov, kimyo fanlari doktori Z. R. Qodirovalarga mualhflar o‘z samimiy minnatdorchilikiarini bildiradilar m rshk ilk bor nashr qilinayotganligi sababli ayrim kamchihklardan xoli bo‘lmasligi mumkin. Shu sababli kitob haqidagi barcha fíkr va muiohazalarni muaMiflar samimiy minnatdorchilik bilan qabul qiladilar.