«социология» фанидан маърузалар матни

Демографик ўтиш (demograpliictranslition) —аҳолиўсишисоҳасидагиўзгаришларниталқинқилишбўлиб, туғилишваўлимларажалариўртасидагибарқарормутаносибликиктисодийфаровонликнингмуайяндаражасидаэришилишимумкинлигиданкелибчиқади. Бу тавсифга кўра, саноатлашувгача бўлган жамиятларда туғилиш ва ўлим ўртасида тақрибий мувозанат мавжуд бўлган, чунки аҳолининг ўсиши озиқ-овқатнинг етарли бўлмагани, уруш ва касалликлар туфайли ўлим кўп бўлиши туфайли аҳолининг ўсиши чеклаб турилган. Ҳозирги жамиятларда бунинг аксича. Аҳоли мувозанатига эришиш учун тўла имкониятлар бор, чунки оиладаги болалар сони иктисодий имкониятларга боғлиқ.
Демократия (democracy) — фуқароларга сиёсий қарорлар қабул қилиш жараёнида иштирок этиш ва бошқарув органларига ўз вакилларини сайлаш имконини берадиган сиёсий тизим.
Дин (religion) —муайянҳамжамиятаъзоларинингэътиқодибўлиб, ўзичигасиғинишваэҳтиромбиланқараладигантимсоллар, шунингдек, ритуал(маросим)ларниқамраболади. Ғайритабиий моҳиятларга эътиқод қилиш ҳамма динларда ҳам мавжуд эмас. Дин ва сеҳргарлик ўртасидаги тафовутни аниқлаш анча қийин, кўпинча сеҳргарлик алохида индивидлар томонидан амалга оширилади ва у ижтимоий ритуаллар фокусида бўла олмайди, деб хисобланади.
Дискриминация (discrimination) —бошқаларучуночиқбўлганзахираларвадаромадманбаларигамуайянгуруҳларучунэришишимкониятларинийўққилувчиҳаракатлар. Дискриминацияни хурофотдан ажратиш керак, гарчи бу тушунчалар узвий боғлиқ бўлса ҳам. Амалда муайян гуруҳга нисбатан ҳурофий қарашга эга бўлган индивид уларга қарши дискриминация ҳаракатларида иштирок этмасликлари ҳам мумкин; аксинча одамлар бошқаларга нисбатан хурофий қарашларга эга бўлмаса ҳам уларни дискриминация қилишлари мумкин.
Жамият (society) — бу социологиядаги энг муҳим тушунчалардан бири. Жамият — муайян ҳудудца истиқомат қилувчи, ягона сиёсий ҳокимиятга итоат қиладиган ва ўзларини бошқа қўшни гуруҳлардан фаркдайдиган одамлар гуруҳи. Баъзи жамиятлар, масалан, овчилар ва термачилар жамиятлари микдор жиҳатдан жуда кичик ва бир неча ўн кишидан иборат. Бошқалари эса, кўплаб миллион кишилардан иборат бўлади; масалан, ҳозирги Хитой жамияти бир миллиарддан ортиқ кишидан иборат.