Soha iqtisodiyoti va menejmenti

2.5. Korxona faoliyatini rejalashtirish
Rejalashtirish - bu boshqariladigan xo‘jalik yurituvchi sub’ektning rivojlanish maqsadlarini, ularga erishish usullari va usullarini, yaqin va kelajak uchun turli darajadagi batafsil faoliyat dasturlarini ishlab chiqish.
Rejalashtirish jarayoni quyidagi bosqichlardan o‘tadi:
- hal qilinishi kerak bo‘lgan muammolarni shakllantirish;
- bozor sharoitlarini tahlil qilish;
maqsad va vazifalarni asoslash;
- amal qilish muddatini aniqlash;
- korxonaning mumkin bo‘lgan resurslari va potentsialidan foydalanish xususiyatlari;
- rejalashtirish davrida maqsadlarga erishishning asosiy yo‘nalishlarini aniqlash;
- bozor va korxonadagi o‘zgarishlarni baholash;
- rejalashtirilgan vazifalarni ijrochilarga etkazish;
- rejalashtirilgan ko‘rsatkichlarni haqiqiy ma’lumotlar bilan taqqoslash va ruxsat etilgan darajadan oshgan hollarda tuzatish.
Rejalashtirish quyidagi prinsiplarga asoslanadi: a) uzluksizlik; b) egiluvchanlik; c) aniqlik.
Korxonaning samarali ishlashi uchun faoliyatning turli sohalarida pozitsiyalarni aniqlashga mo‘ljallangan rejalar tizimini ishlab chiqish va amalga oshirish kerak. Kompaniya quyidagi rejalashtirish turlarini ajratib turadi (2.9-rasm).




Rasm 2.9. Korxonada rejalashtirish turlari

Korxonaning ishlab chiqarish va xo‘jalik faoliyatini amaliy ravishda amalga oshirish kamida bitta rejaning bajarilishini anglatadi.

Rejalashtirish mo‘ljallangan ish yoki ma’lum bir xarakatlarni bajarish muddati, tartibi va ketma-ketligini ko‘zda tutuvchi chora-tadbirlar tizimi. Rejalatirish tartibga soluvchi jarayon sifatida korxona faoliyatini yakin va uzoq istiqbol sari ilgari surish, asoslab berish, muayyanlashtirish va izoxlab berishni ifodalaydi. Rejalashtirish va bashorat qilish o‘zaro alokada bo‘lgan ikkita jarayon bo‘lib, xo‘jalik faoliyatini avvaldan bajarilgan xisob-kitoblar, eng kam tavakkalchilik va eng yuqori natijalarga erishish asosida yuritishni ko‘zda tutadi. Rejalashtirish indikativ reja yoki bashorat kabi rejalarni ishlab chiqish jarayoni bo‘lsa, reja korxonaning ma’lum bir vaqt mobaynida amalga oshiruvchi texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini o‘zida aks ettiruvchi xujjatni ifodalaydi.
Bashorat qilish xo‘jalik faoliyati yurituvchi sub’ektning istiqbolda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xolatlarni ilmiy asoslagan xolda avvaldan ko‘ra bilishini ifodalaydi. Strategik rejalashtirish - o‘rta va uzoq muddatli bashoratlar asosida, joriy rejalashtirish - kiska muddatli bashoratlar asosida ishlab chiqiladi.