Soha iqtisodiyoti va menejmenti

3.1 - jadval
Ishlab chiqarish turlarining solishtirma jadvali

T/r	Ko‘rsatkichlar	Ommaviy ishlab chiqarish	Seriyali ishlab chiqarish	YAkka tartibli ishlab chiqarish
1	Maxsulot turi	Juda kichik	CHeklangan	Keng
2	Ishlab chiqarish sexlari tuzilmasi.	Buyumli - yakunlangan yoki buyumli texnologik	Buyumli texnologik yoki texnologik	Texnologik
3	Ishlab chiqarishni tashkil etish usuli	Potoklardan keng foydala-nish	Potoklardan foydalangan xolda partiyali	Ayrim uchastkalarda partiyali
4	Jixozning ixtisoslashuv darajasi	Maxsulot	Maxsulot universal	Universal
5	Jixozning joylashuvi	Ishlab chika-rish jarayoni yo‘nalishida	Aralash	Bir turdagi jixozlar turi bo‘yicha
6	Maxsus asbob va moslamalarni ko‘llash	Keng	CHeklangan	Kam
7	Kadrlarning ixtisoslashuvi	YUqori malakali, tor	Nisbatan keng	Universal ishlardan keng foydalanish

Ishlab chiqarishning xarakteri va tuzilmasi chiqarilayotgan mahsulotning o‘ziga xosliklaridan, ishlab chiqarishning qo‘llanillayotgan mehnat vositalaridek mehnat predmetlari va texnologik jarayonlariga bog‘liqdir. To‘g‘ri tashkil qilingan ishlab chiqarish ixtisoslashtirish, proporsionallik, paralellik, uzluksizlik, to‘g‘ri oqimlilik va ritmlilik kabi asosiy tamoyillariga amal qilib quriladi.

Ishlab chiqarishning ixtisoslashtirilishi – bu konstruktiv va texnik jihatdan o‘xshash mahsulotlarini chiqarishni jamlashdir. Konstruktiv va texnologik o‘xshashlik keng miqyosda unifikasiyalashtirish yo‘li bilan yaratiladi. Eng umumiy ko‘rinishda unifikasiya - ko‘p xillikni unifikasiyalashtirilayotgan ob’ektni ayrish tomonidan yaxshilash bilan oqilona bir xillikka keltirishdir.
• Proporsionallik – bu ishlab chiqarishning hamma bo‘linmalarining ishlab chiqarish quvvatlarini qo‘shishdir. U mahsulotni kerakli miqdorda, nomenklatura (ro‘yhat) da, assortimentda va butlikda, tadbirkor belgilangan muddatlarda chiqarish imkonini beradi.
• Parallelik – ishlab chiqarish jarayonining amallari va bosqichlarini bir vaqtda bajarishdir. Bu tamoyil pirovard mahsulot tayyorlash bo‘yicha keng ish fraktini yaratish imkonini beradi.
• Uzluksizlik – ishlab chiqarishni shunday tashkil qilishni, bunda bir amal boshqasidan so‘ng bir smenda, smenalar o‘rtasida, amal ichida va amallar orasidagi tanaffuslarsiz keladi.
To‘g‘ri oqimlilik – mahsulotning ishlab chiqarish jarayonida harakatlanishini oqilona tashkil qilish bo‘lib, u mahsulotning tayyorlashning bir bosqichdan (amaldan) navbatdagisiga eng qisqa yo‘l bilan harakatlanishini ta’minlaydi.
• Ritmililik – mahsulotlarni vaqtning teng buloqlari ichida bir xil yoki takrorlanuvchi mahsulotlarni o‘sib boruvchi miqdorda chiqarishdir.
YUqorida aytib o‘tilgan tamoyillarga rioya qilishga asoslangan ishlab chiqarish jarayoni rasional (oqilona tashkil qilingan) hisoblanadi.
Ishlab chiqarishni takomillashtirish uning ixtisoslashtirilishi (ishlab chiqarishning har bir uchastkasida bajariladigan turli xildagi ishlarning hajmini borgan sari cheklashni qattiq mustahkamlash) konsentrasiyalashni davom ettirish (ishlab chiqarishni optimal miqyoslarga etkazish), ishlab chiqarish jarayonlarini va ularni boshqarishni kompleks mexanizasiyalashtirish va avtomatlashtirish yo‘nalishida amalga oshirilishi kerak.