Soib begmatow saz 6-njy synp üçin derslik

Klassisizm barada. Her taraplaýyn kämillige eýe bolan döredi-
jilik nusgasyna klassyka diýilýär. Klassisizm sözi – latyn dilinden 
nusgawy diýen manyny aňladýar. Şu sebäpli, edebiýatda, sazda 
we başga ugurlarda bu ýönelişe esaslanmak, nusgawy eser döret-
mek hemişe döredijileriň üns merkezinde bolupdyr. Saza XVII asyrda 
girip gelipdir. Sazdaky klassisizme mahsus prinsipler – eserlerdäki 
anyk taglym, kämil kompozision gurluş, žanrlaryň arasyndaky anyk 
araçäkde ýüze çykypdyr.
Sazda klassyk ýönelişde döreden L.Bethowen, W.Mosart ýaly 
kompozitorlaryň eserleri özüniň hakyky kämilligi we nusgawylygy
bilen tapawutlanýar.
1. Bethowen haçan we nirede doglupdyr?
2. Lýudwik Wan Bethoweniň irki çagalyk ýyllaryndaky durmuşy hakynda 
aýdyp beriň.
3. Bethoweniň birinji konserti hakynda aýdyp beriň.
4. Bethoweniň maşgalasynyň ýagdaýy we onuň Bethoweniň döredijiligine 
täsirini aýdyp beriň.
?!


---

77
5-nji tema. FRIDERIK ŞOPEN
Friderik Şopen dünýä saz medeniýetiniň 
özmegine uly goşant goşan beýik polýak 
kompozitorydyr. 
Ol 
fortepianonyň 
ýer-
ine ýetirmeginde uly ussatlyk gazanan, öz 
zamanynyň (wirtuoz) ökde pianinoçysy we 
polýak klassyk sazynyň esaslandyryjysydyr.
Kompozitor Polşanyň paýtagty Warşawanyň 
töweregindäki çäkleriň birinde 1810-ýylla 
dünýä inýär. Beýik talanta eýe bolan Friderik 
saz bilen örän ýaş wagtyndan meşgullanyp 
başlapdyr we birinji eserini 7 ýaşynda ýa-
zypdyr. 8 ýaşyndan başlap maşgala, köpçülik ýygnanyşyklarda 
pianinoçy bolup konsertlerde gatnaşypdyr.
1830-njy ýylda Friderik öz ýerine ýetirijilik ussatlygyny art-
dyrmak maksadynda Pariže barýar, we şondan ömrüniň ahyryna 
çenli ýurduna dolanyp gelmedi. Çünki 1831-nji ýylda Polşada 
rewolýusiýa göreşleri çäklendirilýär. Watan garaşsyzlygy üçin 
göreşenleri ölüme höküm etdiler. Friderik bolsa, öz döwründe 
garaşsyzlyk üçin göreşenleriň arasynda bardy. Şol sebäpli onuň 
döredijilik işi ýurdundan uzakda geçdi. Ol 1849-njy ýylda 
Parižde aradan çykýar.
F.Şopeniň döredijiliginde fortepiano sazy esasy orny eýeledi. 
Onuň döredijiligindäki özboluşlylyk eserleriniň milliligi, obrazly-
lygy we arzuw-umytlara baý näzik ruhyýetinde ýüze çykýar.
Şopeniň döredijiligi dünýä sazyna, esasan hem fortepiano 
sazynyň ösmegine uly täsir etdi. Ol esasan, fortepiano üçin eserler 
döredipdir we olar «Altyn miras»yň iň aýdyň nusgalaryna öwrül-
di. Her bir pianinaçy onuň eserlerinden ýerine ýetirmegi özüne 
buýsanç hasaplanýar. Şopeniň eserleri: 2 konsert, fortepiano 
üçin: 4 pýesa, 3 sonata, 4 ballada, 76 polonez, 60-a golaý ma-
zurkalar, 17 wals, 27 etýud we başgalardan ybaratdyr.
 
 
Frederik Şopeniň eserlerinden nusga diňläň.
Friderik Şopen
(1810 – 1849)

---

78