Soib begmatow saz 6-njy synp üçin derslik

Sonata žanry. Saz döredijiliginde duşýan belli bir
žanrlaryň arasynda sonata žanry özüniň köpçülikleýinligi bilen
tapawutlanýar. Sonata žanry esasan gural sazynyň sazly şekli
hasaplanýar. Köpräk fortepiano üçin döredilen eserlerde duşmagy
amalyýetden mälimdir.
Sonata žanry – iki temanyň bir-birine garşylykly hereketine
esaslanan şekildir. Sonata žanry – baş tema bi len kybapdaş
temalaryň aýratyn ýaňlanmagy, olaryň bir tonallykda ýaňlanmagy
we olaryň garşylykly utgaşyklygyny aňlatmagy bilen häsiýetlenýär.
Onuň esasy duşýan şeklindäki düzüm bölekler aşakdakylardan
ybaratdyr: eks po zisiýa – ösdürme – repriza – koda.
1. W.A.Mosart näçe ýaşyndan başlap saz eserlerini döredip başlapdyr?
2. Onuň dogany Anna bilen beren konsertleri hakynda aýdyp beriň.
3. Mosart özüniň birinji operasyny näçe ýaşynda ýazdy?
4. Mosartyň bilim almagy üçin döredilen şertler nähilidi?
5. Mosartyň Padre Martiniň şägirdi bolmagy we Boloniýa Saz Akademiýasynyň hor-
matly agzasy diplomyny almagy hakynda aýdyp beriň.
Kel- gin, ba- hor, qay- ta ya-na gul- la- sin qir- lar, Chul-
di- ra- gan ir- moq- lar- dan yay- ra- sin dil- lar. Qush-
lar so- zi, qu- yosh nu-ri ko‘z- la- ri- miz och- sin, O‘t-
loq- lar-da o‘y- noq- lay-lik, zavq- la- ri- miz tosh- sin.
?!
BAHAR BUÝSANJY
(Özbek dilinde)
Sözleri A.Owerderiňki 
Sazy 
 W.A.Mosart
yňky
Safar Barnoýew  terjimesi


---

72
3-nji tema. SIMFONIÝA BARADA DÜŞÜNJE
«Simfoniýa» sözi ýunan dilinden alnan bolup, iki – «sun» 
(bilelikde) we «fone» (ses) sözlerinden düzülýär. Ol birnäçe saz 
gurallarynyň bilelikde çalynmagy netijesinde emele gelýän saz 
eseri hasaplanýar.
Simfoniýalar, adatda, simfonik orkestrde ýerine ýetirilýär. 
Käte oňa hor we ýekelikde aýdýan aýdymçylar hem goşulýar. 
Simfonik orkestriň haýsy saz gurallaryndan düzülendigini siz 
gowy bilýärsiňiz. Doly simfonik orkestrleriň düzümi takmynan 
aşakdaky ýaly düzülýär.
Simfoniýalar, adatda, 4 bölekden ybarat bolýar:
– I bölek sonata allegro görnüşinde ýazylýar;
– II bölek lirik harakterli, agyr depginde ýerine ýetirilýär;
– III bölek menuet ýa-da skerso harakterinde ýazylýar;
– IV bölek rondo görnüşinde, ýagny käbir bölek aýdymyň 
gaýtalanmagyna meňzäp, her gezek gaýtadan çalynýar. Bu 
bölek, adatda, dabaraly we joşgun häsiýete eýe bolýar.
II skripka
Woltorno
Fleýta
Kakma gurallar
Trombon
Klarnet
Voltorno
Truba
I Skripkalar
Wiolonçel
Tuba
Kontrabas
Alt skripka
Gaboý
Fleýta, pikkola

---

73
 
W.Mosartyň eserlerinden nusga diňläň (40-njy simfoniýa).