Soliq qoʻmitasi huzuridagi fiskal institut «Soliqlar va Soliqqa tortish» kafedrasi

Ko‘rsatkichlar	O‘tgan yili	Hisobot yili	Farqi	Omillar ta'siri (nisbiy farq) ∆U(x) = U(0)* ∆x/x(0) ∆U(y) = (U(0)+∆U(x))* ∆y/ y(0)
Faqlarni ko'paytirish usuli U=x*y
Mahsulot qiymati, ming so‘m (U)	227500	238600	11100	11100	11100
Bir sentner mahsulot birligi bahosi, ming so‘m(X)	1850	1940	90	11067.56757	11067.57
Mahsulot miqdori, sentner(Y)	122.972973	122.989691	0.016717749	32.43243243	32.43243

Xulosa: Hisobot yilida mahsulot qiymati o’tgan yilga nisbatan 11 mln 100 ming so’mga oshgan . Bunga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatgan : Bir sentner mahsulot birligi bahosi hisobot yilida o’tgan yilga nisbatan 90 ming so’mga oshishi mahsulot qiymatini 11 mln 67 ming so’mga oshirgan bo’lsa , mahsulot miqdorining o’tgan yilga nisbatan 1.6 kilogram ko’p ekanligi mahsulot qiymatini 32 ming so’mga oshishiga ximat qildi. Xulosa , o’rnida shuni aytish mumkinki , korxonada har ikkala ko’rsatkichning musbat ekanligi ijobiy holat sanaladi.

11-topshiriq.
Quyidagi jadval ma’lumotlari asosida, zanjirli bog‘lanish va integral usullarini qo‘llab, hosildorlikka yalpi mahsulot va ekin maydoni o‘zgarishining ta’sirini aniqlang va tahlil qilib hulosa yozing.

Ko‘rsatkichlar		Biznes reja bo‘yicha		Haqiqatda			Farqi
Hosildorlik, s\ga (U)
Yalpi mahsulot, s (x)		5505		4805
Ekin maydoni, ga (y)		78		76
Ko‘rsatkichlar	Biznes reja bo‘yicha		Haqiqatda		Farqi	Zanjirli bog'lanish		(Integral) f=xyz.
Yalpi mahsulot, s (U)	5505		4805		-700	X		X
Ekin maydoni, ga (X)	78		76		-2	-141.1538462		-141.1538462
Hosildorlik, s\ga (Y)	70.57692308		63.223684		-7.353238866	-558.8461538		-558.8461538

Xulosa: Hisobot yilida yalpi mahsulot qiymati o’tgan yilga nisbatan 70 tonnaga kamaygan . Bunga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatgan : Ekin maydoni hisobot yilida o’tgan yilga nisbatan 2 gektarga kamayishi yalpi mahsulot qiymati 14.1 tonnaga kamaytirgan bo’lsa , Hosildorlikni o’tgan yilga nisbatan gektariga 0.7 tonnaga kam ekanligi yalpi mahsulot qiymatini 55.8 tonnaga kamaytirdi. Xulosa , o’rnida shuni aytish mumkinki , ikkala ko’rsatkich ham manfiy ekanligi korxonaga juda yomon ta’sir qilish mumkin va buni oldni olish uchun korxona zudlik bilan ekin maydoni va xosildorlikni oshirish bo’yicha ishlashi lozim.

12-topshiriq.
Aholini soni va ularni pul daromadi bilan bog‘liq bo‘lgan omillar ta’sirini integral usulini qo‘llab natija o‘zgarishiga ta’sirini hisoblang va xulosa yozing.

№	Ko‘rsatkichlar	Reja	Haqiqatda	Farqi(+;-)	Integral T=A*D*O/100
1	Aholini o‘rtacha yillik soni, kishi (A)	261300	262480	1180	173977666
2	Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha pul daromadi, ming so‘m (D)	1878.2	1881.6	3.4	7005591
3	Aholini pul daromadi bilan qamrash darajasi % (O)	78.5	83.4	4.9	2420023
4	Tovar oborot, mln. so‘m (T)	385257323.1	411897895	26640572	26640572

T = (A x D x O) / 100
-quyidagi omillar ta’sirini aniqlang?
1. Aholini o‘rtacha yillik soni o‘zgarishi =
2. Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha pul daromadi o‘zgarishi =
3. Aholini pul daromadi bilan qamrash darajasi o‘zgarishi =
-omillarni to‘g‘riligi tekshirib ko‘ring va xulosa yozing?

Xulosa: Hisobot yilida tovar oboroti o’tgan yilga nisbatan 26 mlliard 640 million 572 ming so’mga oshgan . Bunga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatgan : Aholini o‘rtacha yillik soni hisobot yilida o’tgan yilga nisbatan 1180 nafarga oshishi tovar oborotini 17 mlrd 977 mln 666 ming so’mga oshirgan bo’lsa , Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha pul daromadi o’tgan yilga nisbatan 3 400 so’mga oshishi tovar oborotini 7 milliard 5 mln 912 ming so’mga oshishiga ximat qildi. Aholini pul daromadi bilan qamrash darajasini 4.9 % ko’payganligi esa tovar aborotini 2 milliard 420 mln 23 ming so’mga oshishiga o’z ta’sirini o’tkazganini ko’rish mumkin. Xulosa o’rinda shuni aytib o’tish joizki , eng katta ijobiy ta’sir ko’rsatgan omil bu aholi sonini o’sishi bo’lsa eng kichik ijobiy ta’sirga ega ko’rsatkich bu aholini pul daromadi bilan qamrash darajasidir va ushbu ko’rsatkichni yanada oshirishitovar oborotini oshishiga xizmat qilishi aniq.

13-topshiriq.
Quyidagi jadvalda natijaviy ko‘rsatkichga ikki omil ta’siri bo‘yicha ma’lumotlar berilgan.
Mahsulot hajmi o‘zgarishiga ishchilar soni va mehanat unumdorligining ta’sirini indeks usuli yordamida hisoblan va tahlil etib xulosa yozing
1-jadval

Ko‘rsatkichlar	O‘tgan yil (o)	Haqiqatda (1)	Farqi (+;-) ∆	Indeks usuli ∆F(x) = F0*ix - F0 ∆F(y) = F0*ix*iy - F0*ix
Ishchilar soni, kishi (X)	48	62	14	189000
Bir ishchi tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot, ming so‘m (Y)	13500	11450	-2050	-127100
Mahsulot hajmi, ming so‘m (F)	648000	709900	61900	61900

Xulosa: Hisobot yilida mahsuloti hajmi o’tgan yilga nisbatan 61 million 900 ming so’mga oshgan . Bunga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatgan : korxonaning jami xodimlari soni hisobot yilida o’tgan yilga nisbatan 14 nafarga oshishi korxona tovar mahsuloti hajmi 189 mln so’mga oshirgan bo’lsa , Bir ishchi tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot qiymating o’tgan yilga nisbatan 2 mln 50 ming so’mga kamayishi mahsuloti hajmini 127 mln 100 ming so’mga kamaishiga olib kelgan. Xulosa qilib aytadigan bo’lsak , korxona foydasini maksimallashtirish uchun Bir ishchi tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatini oshirish uchun chora tadbirlar ko’rishi lozim

14-topshiriq.
Quyidagi jadvalda mahsulot hajmi o‘zgarishiga 3 omil ta’siri bo‘yicha ma’lumotlar berilgan.
Mahsulot hajmi o‘zgarishiga ishchilar soni, o‘rtacha ishlangan kun hamda bir kunga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmining ta’sirini nisbi farqlar usuli yordamida hisoblab xulosa yozing.
1-jadval

Ko‘rsatkichlar	O‘tgan yil (0)	Haqiqatda (1)	Farqi (+;-) ∆	Nisbiy farqlar usuli ∆Ux = U0* ∆x/x0 ∆Uy = (U0+∆Ux)* ∆y/ y0 ∆Uz = (U0+∆Ux+∆Uy) * ∆z/ z0
Ishchilar soni, kishi (X)	84	91	7	9499000
Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha ishlangan kun, kishi kuni (Y)	295	303	8	3348800
O‘rtacha ishlangan bir kunga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmi, ming so‘m (Z)	4600	4950	350	9650550
Mahsulot hajmi, ming so‘m (F)	113988000	136486350	22498350	22498350

Xulosa: Hisobot yilida mahsuloti hajmi o’tgan yilga nisbatan 22 mlrd 498 million 350 ming so’mga oshgan . Bunga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatgan : korxonaning jami xodimlari soni hisobot yilida o’tgan yilga nisbatan 7 nafarga oshishi korxona tovar mahsuloti hajmi9 milliard 499 mln so’mga oshirgan bo’lsa , Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha ishlangan kunlar sonini o’tgan yilga nisbatan 8 kunga ortishi mahsuloti hajmini 3mlrd 348 mln 800 ming so’mga oshishiga sabab bo’lgan. O‘rtacha ishlangan bir kunga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmini 350 ming so’mga oshishi esa mahsulot hajmini 9 mlrd 650 mln 550 ming so’mga oshishiga xizmat qilgan. Yuqoridagi ma’lumotlardan ma’lumki korxona ko’rsatkichlarini barchasi musbat ekanligi korxona mahsulot hajimiga o’z ijobiy ta’sir ko’rsatgan.

15-topshiriq.

Asosiy ishlab chiqarish fondi va fond qaytimini o‘zgarishini mahsulot hajmiga ta’sirini zanjirli o‘rin almashtirish usuli yordamida hisoblang va tahlil etib xulosa yozing.

Ko‘rsatkichlar	Shartli belgi	O‘tgan yili (u)	Hisobot yili (x)	Farqi	O‘zgarishi, foizda	zanjirli o‘rin almashtirish usuli F=M/A
				(+, -)
Mahsulot hajmi	M	509252	520388	11136	2.20%	0.154056858
(m.so‘m)
Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati, mln so‘m (A)	A	72285	88110	15825	21.80%	-1.292997262
Fond qaytimi	F	7.04505776	5.9061	-1.1389404	-16.20%	-1.138940404

Xulosa: Fond qaytimi - Bu ko‘rsatkich bir so‘mlik asosiy vositalar hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini bildiradi.

Xisobot yilida fond qaytimi o’tgan yilga nisbatan 16.20 % ga kamaygan xolda 5906 so’mni tashkil etgan. Bunga eng asosiy omil sifatida asosiy vositalarning o’rtacha yillik qiymatini (+21.8%) , Yalpi mahsulot (+2.2%) qiymatiga nisbatan ko’proqqa o’sgani sabab bo’lgan. Korxona fond qaytimi qiymatini oshirish uchunn samaradorlikni oshirishga e’tibor qaratishi lozim.

16-topshiriq.
Quyidagi jadvalda mahsulot hajmi ta’sir etuvchi omillarni logarifim usuli yordamida omillar ta’sirini hisoblang va tahlil etib xulosa yozing.

Mahsulot hajmi o‘zgarishiga ishchilar soni, o‘rtacha ishlangan kun hamda bir kunga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmining ta’sirini tahlili

Q = X * Y * Z