Soliqlar, ularning vazifalari va turlari

Soliq turlari bo’yicha 2018-2019 yillar davomida byudjetga tushgan tushumlar to’g’risida ma’lumot (mlrd. so’m)¹⁰

№	Soliq turlari	2018 yil	2019 yil	Ulushi (foizda)	O'sish sur'ati
	Byudjet tushumlai, jami	54 203	83 266	100	154
	shu jumladan:
1	Bevosita soliqlar	17 540	22 672	27	129
2	Bilvosita soliqlar	20 282	33 156	40	163
3	Resurs soliqlari va mol-mulk solig'i	12 663	19 677	24	155
4	Davlat boji va jarimalar	1 517	1 913	2	126
5	Boshqa soliqlar va yig'imlar	2 200	5 848	7	266

2018 yilda soliq turlari bo’yicha byudjetga tushumlar hajmi 54,2 trln. so’mni tashkil etgan bo’lsa, 2019 yilga kelib bu ko’rsatkich 83,3 trln. so’mni tashkil etdi va 154 foizga oshdi.

2019 yilda bevosita soliqlar hajmi 22,7 trln. so’mni, bilvosita tarmoqlar 33,2 trln. so’mni, resurs soliqlari va mol-mulk solig’i 19,7 trln. so’mni, davlat boji va jarimalar 1,9 trln. so’mni, boshqa soliqlar va yig’imlar 5,8 trln. so’mni tashkil qilgan (2-jadval).

5-rasm. 2019 yil byudjet tushumlarining ulushi (foizda)¹¹
2019 yilda byudjet tushumlarining 40 foizi bilvosita soliqlar, 27 foizi bevosita soliqlar, 24 foizi resurs to’lovlari va mol-mulk solig’i, 2 foizi davlat davlat boji va jarimalar, qolgan 7 foizi boshqalar hisobiga to’g’ri kelgan (5-rasm).
Yuqoridagi ma’lumotlar tahlil qilinganda bilvosita va bevosita soliq to’lovlari budjet daromadlarining asosiy qismini tashkil etishi ko’rinadi. Bu soliqlar davlat budjeti xarajatlarini moliyalashtirishda mustahkamlikni, uzviylikni ta’minlaydi. Bu soliqlarsiz budjetni rejali moliyalashtirishning iloji yo’qdir. Shuning uchun ularning ahamiyati budjet daromadlarini shakllantirishda beqiyosdir.
Quyida keltirilgan 3-jadvlada hududlar bo’yicha 2018-2019 yillar davomida byudjetga tushgan tushumlar to’g’risida ma’lumotlar keltirilgan.
Jadval m’lumotlaridan ko’rinib turibdiki byudjet tushumlarining aksariyat qismi Toshkent shahri (24 foizi) hissasiga to’g’ri keladi. Shuningdek Navoiy viloyati 12 foiz, Toshkent viloyati 11 foiz, Qashqadaryo viloyati 8 foiz byudjet tushumlarini ta’minlab beradi.
3-jadval