Son so'z turkumi Reja
Download 22.06 Kb.
|
Son so\'z turkumi Reja
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sonning mano turlari.
Sonning turlari.
Predmetning miqdorini butunicha va qismlarga ajratib, ifodalashga ko'ra ikki xil bo'ladi: butun, kasr. Miqdorni, sanoqni, predmetning butunligi saqlagan holda ifodalovchi sonlar butun sonlar deyiladi. Butuning qismini ifodalovchi sonlar kasr sonlar deyiladi: yarim, chorak, nimchorak. Butun va kasr son aralash holda qo'llanilsa, kasrli son-aralash son deyiladi: bir butun, o'ndan ikki Sonning ma'no turlari. Sonlar ma'no va grammatik xususiyatlariga ko'ra 2 turga ajratiladi: 1. Sanoq sonlar. 2. Miqdor sonlar. Sanoq sonlar predmetning, ish-harakatning miqdorini, sanog'ini, sonini anglatadi. Sanoq sonlar predmetlarni donalab, taqsimlab, jamlab, taxmin-chamalab ko'rsatadi. Sanoq sonlar quyidagi turlarga bo'linadi. Miqdor sonlar bir turdagi predmetlarning umumiy miqdorini bildiradi: besh, yuz, ming. Miqdor sonlar hisob so'zlari bilan qo'llanadi. Ular ot turkumiga mansab so'zlardir. Hisob so'zlari quyidagi o'lchov birliklarini bildiradi: Donalikda: dona, tup, bosh, tuyoq. Butunning bo'lagini: tilim, chimdim, lagan, savat, qop. Juft predmetlarni: juft, jo'ra, pora. Og'irlikni: gramm, kilogramm, pud, sentner, tonna; Uzunlikni: m, mm, km, qadam, qarich, odim, enli; Suyuqlikni; litr, stakan, kosa, xovuch, ho'plam; pul qiymatini: so'm, tiyin, tanga; Yosh o'lchovini; yosh, kunlik, oylik; Vaqtni; asr, yil, daqiqa, xafta, sutka, kun. Dona son. Bir xildagi predmetlarning yakkalab, donalab sanaladigan umumiy miqdorini bildiradi. 2 usul bilan hosil bo'ladi: 1) morfologik usul: miqdor songa- ta qo'shimchasini qo'shib; 2) sintaktik usul: miqdor sondan so'ng donalikni bildiradigan hisob so'zlarni keltirib. Chama son. Predmetning taxminiy miqdorini bildiradi. Miqdor songa- tacha, -larcha, -lab qo'shimchalarini qo'shib va ketma-ket keladigan birlik, beshlik, o'nlik, yuzlik, mingliklarni juftlab hosil qilinadi. Jamlovchi son bir xildagi predmetlarning donalab sanalishidan kelib chiqadigan miqdorni jamlash orqali ifodalaydi. Miqdor songa- ov, -ovlon, -ala qo'shimchalarini qo'shib hosil qilinadi. Taqsim son bir xildagi predmetlarning guruhlanish, taqsimlanish miqdorini bildiradi. Miqdor songa-tadan qo'shimchasini qo'shib, dona sonlarni takrorlash orqali (beshta-beshta, beshta-beshtadan) hosil qilinadi. Tartib son. Predmetning joylashish tartibini, sirasini, ish-harakatning bajarilish tartibini bildiradigan sonlar tartib son deyiladi. Tartib son arab va rim raqamlari bilan ifodalanadi: 2000-yil, 2-sentabr, XIV bob. Tartib son otga bog'lanib kelganda sifatlovchi-aniqlovchi, otlashganda esa to'ldiruvchi, kesim bo'lib keladi. -dan qo'shimchasini olib, kirish so'z vazifasini bajaradi. Tartib sonlar ba'zan daraja, nav, tur ma'nolarini bildirib keladi: 1-sinf haydovchisi, 2-nav un, 1-tur o'yinlari. Download 22.06 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling