Sotsial institut sifatidagi funksional nazariyalari, funksionalizm

Inguruh va autguruh.
1) Inguruh (lot. In – ichida va guruh) – individ o‘zining mansubligini his etuvchi guruh. Individ bunday guruh a’zolarini “biz” sifatida qaraydi.
2) Autguruh (ing. oit – tashqarida va guruh) – individ o‘zini mansub deb hisoblamaydigan odamlar guruhi. Bunday guruh a’zolarini individ “bizniki emas”, “begonalar” tarzida qabul qiladi.
Referent guruhlar. (Referent guruh termini inglizcha so‘z bo‘lib, “mansub bo‘lish” degan ma’noni anglatadi). Bu terminni amerikalik sotsial psixolog M.Sherif tomonidan kiritilgan. Individ ongli ravishda kiradigan sotsial guruhlarga (iqtisodiy, siyosiy, madaniy, kasbiy) nisbatan ishlatiladi. Katta va kichik referent guruhlari – sinf yoki ijtimoiy tabaqa bo‘lishi mumkin.
Referent guruhlar 2 turi:
1. Real guruhlar (shaxsga qulay sotsial norma va qadriyatlarni egallash uchun etalon bo‘lib xizmat qiladigan alohida kishilar birligi).

2. 
   Ideal guruhlar (ma’lum bir guruhning qadriyatli va normativ yo‘l-yo‘riqlarining inson ongida aks etishidir. Shaxs bu guruhga moslashishga harakat qiladi).
   

Kvazi guruhlar (lot. quasi – go‘yoki va guruh) – maqsadsiz ravishda vujudga keluvchi ijtimoiy guruh bo‘lib, unda mustahkam mo‘ljallar bo‘lmaydi, a’zolari o‘rtasidagi o‘zaro harakatlar esa odatda bir tomonlama bo‘ladi. Kvaziguruh bexosdan paydo bo‘lishi va nomustahkamligi bilan ajralib turadi⁸
Qon – qardoshlikka asoslangan guruhlar:
1. Urug‘
2. Qabila
3. Qarindosh
4. Oila
5. Elat
6. Millat va h.k.


Sotsiologiyada sotsial institut tushunchasi. Sotsial institut belgilari. Sotsial institutning asosiy vazifalari. Sotsial institut turlari
Sotsial (ijtimoiy) institut (lot. Institutum, ruscha lug‘aviy ma’nosi - ustanovleniya, o‘zbekcha ma’noda:
1) nizom, qoidalar yoki ularning to‘plami;
2) mahkama, tashkilot, muassasa atamalarida ishlatiadi. Ijtimoiy (sotsial) institut – insonlarning birgalikdagi) faoliyatini tashkillashtirishning barqaror shakllangan tarixiy shaklidir. Jamiyat ijtimoiy institutlar tizimidan iborat bo‘ladi.
S.Frolov G‘arb sotsilogik adabiyotlarining tahlili asosida sotsial institutga quyidagicha ta'rif bergan: “sotsial institut - bu jamiyat sotsial ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan ijtimoiy qadriyat va protseduralarni o‘z ichiga oluvchi tartibga solingan sotsial aloqalar va normalar tizimi⁹”. Misol uchun oila instituti o‘z ichiga er, rafiqa, farzand, qaynota, qaynona, buvi, bobo kabi sotsial rol va sotsial statuslarni qamrab oladi. Oiladagi ijtimoiy qadriyatlar sifatida muhabbat, farzandlarga nisbatan mehrli munosabat, oilaviy hayot namoyon bo‘ladi. Farzandlar tarbiyasi bilan shug‘ullanish, farzandlarning jismoniy rivojlanishini tashkil etish, oilaviy tartib va burchlar ijtimoiy protseduralar sifatida baholanishi mumkin.