Sotsiolingvistika fani va uning o`rganish obyekti

XX asrning o`rtalarida dastlab Amerika va Yevropa davlatlarida, so`ngra boshqa mamlakatlarda taraqqiy etgan sotsiolingvistika fani Rossiya, Angliya, Germaniya, Fransiya kabi mamlakatlarda jadal sur'atlar bilan taraqqiy etmoqda.

• XX asrning o`rtalarida dastlab Amerika va Yevropa davlatlarida, so`ngra boshqa mamlakatlarda taraqqiy etgan sotsiolingvistika fani Rossiya, Angliya, Germaniya, Fransiya kabi mamlakatlarda jadal sur'atlar bilan taraqqiy etmoqda.
• Yuqorida ta'kidlanganidek, til siyosatidagi o`zgarishlar uning ijtimoiy hayotda tutgan o`rni, funksiyaviy xususiyatlariga o`z ta'sirini o`tkazmasdan qolmaydi. Ushbu hodisalarning barchasi sotsiolingvistik tadqiqotlar mohiyatini yanada oshiradi, ularga yangicha yondashish, yangi tahlil uslublarini qo`llashni talab qiladi.
• Ma'lumki, til tizimining sotsiolingvistik tahlili uning u yoki bu ijtimoiy va etnomadaniy muhitda qanday faoliyat ko`rsatishi, qaysi vositalarni bajarishini o`rganishni maqsad qilib qo`yadi. Ana shu tahlil asosida tillarning sotsiofunksiyaviy tasnifini yaratish mumkin, ayrim hollarda tillarning ijtimoiy farqi o`ta darajada sezilarlidir. Ular unda so`zlovchilar soni, qo`llanish chegarasi, bajarayotgan ijtimoiy vazifalari, hayotiyligi va boshqa xususiyatlari jihatidan o`zaro keskin farq qiladi. Bu xususiyatlar har bir tilning sotsial va kommunikativ mohiyatini belgilab beradi.

Tillarni jamiyatdagi kommunikativ mohiyatiga nisbatan tahlil qilish nafaqat qiyosiy tipologiyaning, yangi yo`nalishlardan bo`lmish sotsiolingvistik tipologiya uchun muhim bo`lib qolmasdan, balki til ta'limi sohalari uchun ham ahamiyatlidir. Yana shuni ham alohida ta'kidlash lozimki, sotsiolingvistika tobora lingvodidaktik ko`rinish, xarakter kasb etib bormoqda. Darhaqiqat, madaniyatning uzviy qismi bo`lgan tilning ijtimoiy hayotdagi funksiyaviy mohiyatini aniq belgilamasdan turib, til ta'limini rejali tashkil qilish imkoniyati bo`lmaydi.

-Tishi butun odam to`rtta sosiskani bir soat yeydimi?

• -Tishi butun odam to`rtta sosiskani bir soat yeydimi?
• -Ochered ko`p ekan, -dedim yolg’on gapirib.
• -Xo`p, keyin nima bo`ldi?
• -Keyin… kiyinaman deb bundoq qarasam, telpagim yo`q.
• -Xorosho, -dedi starshina bir qadar yengil tortib. -Telpagingiz qanaqa edi?
• -Shu… telpakdaqa telpak…
• -Oti nima o`sha telpakning kibankami, ushankami?
• -Bizga konkretno gap kerak, -dedi starshina norozi ohangda. -Aniq ayting.