Sovitish mashinalari

3-rasm. Siqilgan bug’ bilan sovitish qurilmasi

---

Bug’ oqimli sovitish qurilmasi 
Suv buri asosiy ish jismi sifatida suv oqimli sovitish qurilmalarida ishlatilishi 
mumkin. Bunday bug’ keskin kengayganda sovish g’odisasidan foydalanadi. Agar 
oddiy suv o’rniga sho’r suvdan foydalanilsa, u holda — 21,4°S gacha bo’lgan 
temperaturani atrof-muhit temperaturasiga nisbatan tushirish mumkin bo’ladi. 
CHunki ana shu temperaturada sho’r suv muzlay boshlaydi. 
Bug’ oqimli sovitish qurilmasi bug’ qozoni 
1,
ejektor (frants. ejecteur, ejecter — 
otmoq), oqimli nasos 
2 
(ejektor o’z navbatida Lavalsoplosi 
3
va konfuzor-diffuzor 
4
 
dan iborat), kondensator 
5,
drossellash ventili 
6,
bug’latkich 7, sovitish xonasi 
8,
kondensat nasosi 
9
dan tashkil topgan (18.4- rasm). 
Bug’ oqimli sovitish qurilmasining ish sikli quyidagicha: qozon 1 dan bug’ 
oqimi ejektorga oqib kiradi, u yerdan de-Laval soplosi 3 orkali o’tayotganda o’z 
parametrlarini (bosimi, temperaturasi va hajmini) o’zgartirishi natijasida bug’ 
oqimi zarralarining tezligi tovush tezligidan katta bo’ladi. Bug’ bunday 
kengaygandan so’ng u ejektorning aralashtirgich qismiga bug’latkich 7 dan 
so’rilgan temperaturasi pastroq bug’ bilan birgalikda, konfuzor 4 da adiabatik 
siqiladi (1—2 nuqtalar oralig’i). Bu siqilgan aralashmaning temperaturasi uning 
ichki energiyasi hisobiga ortadi. Bundagi siqilish xuddi kompressordagiday 
bo’ladi. Konfuzordan chiqqan aralashma diffuzor 4' da birdan kengayib soviydi. 
Bu sovish jarayoni kondensatorda davom etadi.

---

Bu jarayon TS diagrammadagi 2-3 nuqtalarga mos keladi. Kondensatning 
mahlum qismi drossellash ventilida katta hajmga o’tishda kengayib soviydi 
(3-4 nuqtalar oralig’i) va sovitish xonasi 8 dagi bug’latkich 7 ga o’tadi. O’z 
navbatida, unda bug’lanib soviydi va sovitish xonasi 8 da joylashgan 
jismlardagi ortiqcha issiqlik miqdorini yutadi, jismlar esa soviydi. 
Bug’latkichdagi sovitkichga jismlardagi issiqlik miqdori izotermik keltiriladi 
va sovituvchi modda (bug’) hajmi ortadi (TS diagrammadagi 4-1 nuqtalar 
oralig’i). Bug’ qozonida uzluksiz bug’ hosil bo’lishi uchun ejektorga 
uzatilgan bug’ miqdoriga teng bo’lgan kondensat suyuqlik nasosi 9 orqali 
qozonga haydaladi. Sikl takrorlanadi. 
Demak, bug’ oqimli sovitish qurilmasi siklidagi termodinamik jarayonlar 
bitta adiabatik (1-2 nuqtalar oralig’i), ikkita izotermik (2-3 va 4-1 nuqtalar 
oralig’i) va bitta izoxoradan (3-4 nuqtalar oralig’i) tashkil topgan ekan. 
Siklning TS diagrammasidagi OKN chizig’i 1 kg va OK'N' chizig’i esa g kg 
bug’ga mos keladi. OK'N' egri chiziqdagi 1'—2' nuqtalar oralig’i bug’ning 
de-Lavalg’ soplosidan oqib chiqishiga mos kelsa, 2'—3' nuqtalari oralig’i 
konfuzor-diffuzorda g' kg bug’ning siqilishini bildiradi. 3'—4' nuqtalarga g 
kg bug’ning kondensatsiyalanishi to’g’ri keladi. g kg suvning qozonda 
bug’lanishiga 4'—5'—1' nuqtalar oralig’i mos keladi. 

---

Sovitishning foydali effekta sovitish xonasidagi jismlardan qancha 
miqdorda q