Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

V I I B 0 ‘ L I M  
T U R K I S T O N V A B I R I N C H I J A H O N U R U S H I
B o ‘lim n i o ‘r g a n is h n a tija sid a :
► Birinchi ja h o n urushining boshlanishi v a unda R ossiyaning ishtirok 
etishi, urushning R ossiya v a Turkiston oMkasi ijtim oiy-iqtisodiy ha- 
yotiga, aholisining turm ush tarziga k o ‘rsatgan salbiy ta ’siri;
► Birinchi jah o n urushiga Turkiston aholisining m ardikorlikka safarbar 
qilinishi v a unga m ahalliy aholining bildirgan m unosabati;
► 1916-yilgi q o ‘z g ‘olonning boshlanishi, sabablari v a oqibatlari;
► Jizzax q o ‘z g ‘oloni, T urkiston ayollarining q o ‘z g ‘olonda ishtiroki;
► 1916-yilgi q o ‘z g ‘olonning m ustam lakachi hukum at tom onidan ayov- 
siz ravishda bostirilishi;
► Turkistondagi 1916-yilgi q o ‘z g ‘olonlarning aham iyati haqida bilib 
olasiz.
2 9 -§ . B I R I N C H I J A H O N U R U S H I N I N G B O S H L A N I S H I V A U N I N G
T U R K I S T O N G A T A ’S IR I
XX asrning boshlarida jahondagi yirik davlatlar- 
ning m ustam lakalarga ega boMish m asalasida o ‘zaro 
munosabatlari keskin k o ‘rinish oldi. Birinchi jah o n
urushida Rossiya, A ngliya v a Fransiya davlatlaridan 
iborat ittifoq — A ntanta tom onida turib urushda qatnashdi. Rossiya im periya­
sining birinchi jahon urushida ishtirok etishi uni iqtisodiy jihatdan yom on ah- 
volga solib qo‘ydi. Busiz ham G ‘arbiy Yevropa davlatlaridan taraqqiyoti an­
cha orqada qolib ketgan R ossiya urush tufayli yanada nochor ahvolga tushib 
qoldi. N atijada podsho hukum ati o ‘z mustam lakalaridan, jum ladan, Turkiston 
oTkasidan ham yanada k o ‘proq foyda olish uchun ulam ing tabiiy boyliklarini 
k o ‘proq o ‘zlashtirishga jon-jahdi bilan kirishdi. M ahalliy aholidan esa arzon 
m ehnat kuchi sifatida foydalanishga harakat qildi.
Bu um sh tufayli Rossiyada ommaviy safarbarlik e ’lon qilindi. Safarbarlik 
Rossiyaning m ustam lakalariga ham, jum ladan, Turkistonga ham tegishli edi. 
U nga k o ‘ra Turkiston oMkasi dan urushga 19 yoshdan 43 yoshgacha boMgan 
aholining yevropalik qismi vakil lari chaqirildi. A ynan hosillam i yigMb olish 
vaqtiga to ‘g ‘ri kelgan bu chaqim v Turkiston oMkasidagi R ossiya guberni-