Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

T


0‘zingizni sinangl


Vaqf yerlari - ...


■
1886-yildagi «Nizom»ga koTa yerlar ...

aqf mulklarini nazorat qilish mustamlakachi hukumat vakillari qodiga odishi bilan masjidlar va maktablarning moddiy ahvoli yomon- lashdi. Mustamlakachi hukumat bu bilan mahalliy din peshvolari, ula- molar va diniy muassasalarga zarba berishga harakat qildi.
Rossiya imperiyasi tomonidan 0‘rta Osiyoni impe- riyaning ajralmas bir qismiga aylantirish va oTka- da doimiy hukmron bo Tib qolish maqsadida Sibir va Kavkaz hududlaridagidek mustamlakachilik siyosati olib borildi. Bu borada asosiy amalga oshirilgan choralardan biri bu imperiyaning markaziy guberna aholisini oTkaga ko‘chirib keltirish hisoblangan. 1886-yildagi «Nizom»da hukumat tasarrufida qolayotgan bo‘sh turgan davlat yerlariga ms aholisini joylashtirish muhim ekanligi qat’iy belgilab qo‘yildi.
K
Rossiyaning
0‘rta Osiyoga
ko‘chirish siyosati
o‘chirish siyosati bilan shug‘ullanish oTka ma’muriyati zimmasiga yuklatilgan. Ko‘chib kelganlarga katta imtiyozlar berilgan. Jumladan, ular mablag‘, turar joy, yer maydonlari, kreditlar bilan ta’minlangan. Ko‘chib kelganlar 5 yil davomida soliqlardan ozod etilgan, keyingi 5 yil davomida soliqlaming yarmini to‘lagan. Rossiyadan ko‘chib kelganlar, asosan, qish- loq aholisi boTgan. Ular uchun o‘lka ma’muriyati maktab va cherkovlar qurishga mablag‘ ajratgan. Turkiston oTkasida harbiy xizmatchilar yashab qolishlari va tomorqa yer olishlari mumkin boTgan. Bunday imkoniyatlar Rossiyaning markaziy rayonlaridan ko‘plab aholining ko‘chib kelishiga sa- bab boTgan. 1875-yilda Avliyootada Rossiyadan kelgan dehqonlaming bi- rinchi manzilgohi paydo bo‘ldi. 15 yil davomida (1875-1890) Turkiston oTkasiga 1300 oila ko‘chib kelib joylashib, 19 ta ms qishlog‘i tashkil top- di. Faqat 1891-1892-yillardagina ko‘chib kelganlaming 25 ta manzilgohi paydo boTdi. Vaqt o‘tishi bilan nafaqat ko‘chib kelgan shaxslar, balki yirik korxonalar ham daromad olish maqsadida oTkadan yerlar sotib ola boshla- di. Rossiya imperiyasining ko‘chirib keltirish siyosati Turkiston oTkasidagi mustamlaka tizimini mustahkamlash maqsadida amalga oshirilgan edi. Ko‘chib kelganlarga yaratilgan imkoniyatlar oTkaga ko‘chib keluvchilar sonining haddan ziyod ko‘payishiga olib keldi.
K
o‘chirib keltirib joylashtirilgan aholining ko‘payishi, ularga unum- dor yerlarning berilishi mahalliy aholi vakillarining jiddiy noroziligiga sa- bab boTgan. Toshkent shahri va oTkaning Yangi Marg‘ilon, Samarqand, Andijon kabi shaharlarida ham ko‘chib kelgan- larning posyolkalari paydo boTdi. OTkadagi yi­rik shaharlar ikkiga: yangi - ma’muriyat, harbiy qismlar joylashgan va ko‘chirib keltirilganlar ya- shaydigan qism hamda eski - mahalliy aholi va- killari yashaydigan qismlarga ajratildi. Jumladan,
Toshkentdagi Bo‘zsuv anhori shaharni ikki qism- ga ajratgan chegara boTgan.
1892-yildan boshlab Rossiyadan o‘zboshimchalik bilan ko‘chib kelgan kishilar ham ma’muriyat ruxsati bilan ko‘chirilganlarga berilgan imkoniyatlardan foydalanishi niunikinligi e’lon qilindi. Bu oMkaga ko‘chib keluvchilar so- nining yanada ko‘payishiga olib keldi.
S avol va topshiriqlar

1. 
   Nima uchun podsho hukumati yerga egalik qilishni to‘liq o‘z qo‘liga olishga harakat qildi?
   
2. 
   Mustamlakachi hukumat vaqf yerlariga nisbatan qanday siyosat olib bordi?
   
3. 
   Ko‘chirib keltirilganlarga qanday imkoniyatlar yaratilgan?
   
4. 
   Turkiston o‘lkasida pay do bo‘lgan yangi shaharlarda kimlar yashagan?
   

13.