So‘z birikmasi tahlili

Sintaktik tahlil tartibi:

1. Gapdagi so‘zlaming o‘zaro bog'lanishi sxema orqali ko‘rsatiladi, (sxematik tahlil) va shu asosda gapdagi so‘z birikmalari aniqlanadi.

2. So‘z birikmasida hokim va tobe so‘zlar ajratiladi, ulaming ifodalanishi, morfologik shakli qayd etiladi.

3. So‘z birikmasi qismlari orasida shakllangan sintaktik aloqa turi belgilanadi.

4. So‘z birikmasi qismlarining erkin yoki bog'liq ekanligiga ko‘ra turi (erkin va bog‘liq aloqa) aniqlanadi.

5. Tobelikning yo‘nalishiga ko‘ra sintaktik aloqa turlari (koordinativ yoki subordinativ aloqa) aniqlanadi.

6. So‘z birikmasi qismlari orasida shakllangan mazmuniy-sintaktik munosabat turi qayd etiladi: a) atributiv munosabat (sifatlovchisifatlanmish munosabati, ifodalanishi, morfologik shakli) ko‘rsatiladi; b) obyektli munosabat (to‘ldiruvchi-to‘ldirilmish munosabati, ifodalanishi, morfologik shakli, to‘ldiruvchining turi: vositali, vositasiz, kelishikli yoki ko‘makchili, funksional yoki nofimksional ekanligi) belgilanadi; s) relyativ munosabat (hol-hollanmish munosabati, ifodalanishi, morfologik shakli, holning turi, funksional yoki nofunksional ekanligi) belgilanadi.

• 6. So‘z birikmasi qismlari orasida shakllangan mazmuniy-sintaktik munosabat turi qayd etiladi: a) atributiv munosabat (sifatlovchisifatlanmish munosabati, ifodalanishi, morfologik shakli) ko‘rsatiladi; b) obyektli munosabat (to‘ldiruvchi-to‘ldirilmish munosabati, ifodalanishi, morfologik shakli, to‘ldiruvchining turi: vositali, vositasiz, kelishikli yoki ko‘makchili, funksional yoki nofimksional ekanligi) belgilanadi; s) relyativ munosabat (hol-hollanmish munosabati, ifodalanishi, morfologik shakli, holning turi, funksional yoki nofunksional ekanligi) belgilanadi.
• 7. Hokim so‘zning qaysi so‘z turkumiga mansubligiga ko‘ra so‘z birikmasi tiplari (otli birikma, felli birikma, ravishli birikma) aniqlanadi.
• 8. So‘z birikmasi qismlarini bog‘lovchi vositalar (formal-grammatik vositalar, leksik-grammatik vositalar, pozitsion vosita - so‘z tartibi, intonatsiya) aniqlanadi.