So‘z yasalishi tahlili

bolajon (sifat), kат (ravish) + gap (ot) - kamgap (sifat), g'am (ot) + xo'r (fe'l) 
— g'amxo'r (sifat), ham (yordamchi so'z) + dard (ot) -hamdard (sifat) kabi. 
• 
www.aim.uz 
Fe'l 
yasalish 
tarkiblari: 
arra (ot) 
- arrala (fe'l), tekis (sifat) 
— tekisla (fe'l), sekin (ravish) 
- sekinla (fe'l), dad (undov 
so'z) - dodlamoq (fe'l), gumbur (taqlid so'z) - gumburlamoq (fe'l), ikki (son) - 
• 
Fe'l 
yasalish 
tarkiblari: 
arra (ot) 
- arrala (fe'l), tekis (sifat) 
— tekisla (fe'l), sekin (ravish) 
- sekinla (fe'l), dad (undov 
so'z) - dodlamoq (fe'l), gumbur (taqlid so'z) - gumburlamoq (fe'l), ikki (son) - 
• 
ikkilanmoq (fe'l), sen (olmosh) — sensiramoq (fe'l); imzo (ot) 
+ chekmoq (fe'l) 
— imzo 
chekmoq (fe'l), kasal (sifat) 
+ bo'lmog (fe'l) — kasal bo'lmoq (fe'l) kabi. 
• 
www.aim.uz 
Ravish 
yasalish 
tarkiblari: 
askar (ot) - askarcha (ravish), yangi (sifat) 
— yangicha (ravish), siz (olmosh) 
— sizcha (ravish), yugurgan (sifatdosh) 
+ yugurgancha (ravish), qaragani (ravishdosh) 
— qaragancha (ravish), bir (son) 
— birdek (ravish), har+zamon (payt 
ma'nosini 
bildiruvchi 
so'z) 
- har 
zamon (ravish), hech + qachon (so'roq olmoshi) + hech qachon (ravish), bir (son) 
+ yoqqa (o'rin ma'nosini bildiruvchi so'z) — bir yoqqa (ravish) kabi. 
• 
Ravish 
yasalish 
tarkiblari: 
askar (ot) - askarcha (ravish), yangi (sifat) 
— yangicha (ravish), siz (olmosh) — sizcha (ravish), yugurgan (sifatdosh) 
+ yugurgancha (ravish), qaragani (ravishdosh) 
— qaragancha (ravish), bir (son) 
— birdek (ravish), har+zamon (payt 
ma'nosini bildiruvchi so'z) - har zamon (ravish), hech + qachon (so'roq 
olmoshi) 
+ hech 
qachon (ravish), bir (son) 
+ yoqqa (o'rin 
ma'nosini 
bildiruvchi so'z) — bir yoqqa (ravish) kabi. 
• 
www.aim.uz 
• 
"Ma'lum turkumga oid so'zdan shu turkumga oid yangi so'z 
yasalishi haqida 
gapirilganda
, affiksatsiya hamda kompozitsiya usulida, asosan, ot, sifat, 
ravish turkumlaridagi yasalishlar nazarda tutiladi. Chunki fe'l turkumiga oid 
yangi so'z fe'lning o'zidan affiksatsiya usulida yasalmaydi. Lekin fe'l+ fe'l 
shaklida qo'shma fe'llar yasaladi. 
• 
Ot 
yasalish 
tarkiblari: 
ashula (ot) — ashulachi (ot), gul (ot) - gulzor (ot), o't (ot) — o'tloq (ot); bob
o (ot) + dehqon (ot) - bobodehqon (ot), zar (ot) 
+ kokil (ot) - zarkokil (ot) 
kabi. 
• 
Sifat 
yasalish 
tarkiblari: 
ulug' (sifat) 
— ulug`lvor (sifat), g'ayri (sifat) tabiiy (sifat) — g'ayritabiiy (sifat) kabi. 

---

• 
www.aim.uz 
Ravish yasalish tarkiblari: hozir (ravish) — hozircha (ravish), ko'p (ravish) 
— ko'plab (ravish); nari (ravish) 
— beri (ravish) 
— nari-
beri (ravish), oldin (ravish) — keyin (ravish) — oldin-keyin (ravish) kabi. 
• 
Ravish yasalish tarkiblari: hozir (ravish) — hozircha (ravish), ko'p (ravish) 
— ko'plab (ravish); nari (ravish) 
— beri (ravish) 
— nari-
beri (ravish), oldin (ravish) — keyin (ravish) — oldin-keyin (ravish) kabi. 
• 
• 
Fe'l 
yasalish 
tarkiblari: 
sotib (fe'l) + olmoq (fe'l) - sotib 
olmoq (fe'l), borib (fe'l) + kelmoq (fe'l) - borib kelmoq (fe'l) kabi. 
• 
www.aim.uz 
Ba'zi turkumga oid so'zlar boshqa turkumdagi so'zlardan ham, shu turkumning 
o'zidan ham affiksatsiya usulida yasalmaydi. Bularga mustaqil so'z turkumlaridan 
olmosh va son turkumlariga oid so'zlar kiradi. Lekin tilda yigirma besh, biryuz ellik 
besh kabi qo'shma sonlar; besh-olti, o'n-o'nbesh kabi juft sonlar; har kirn, 
har 
nima
, 
hech narsa
, ba'zi bir kabi qo'shma olmoshlar mavjud. 
• 
Ba'zi turkumga oid so'zlar boshqa turkumdagi so'zlardan ham, shu 
turkumning o'zidan ham affiksatsiya usulida yasalmaydi. Bularga mustaqil 
so'z turkumlaridan olmosh va son turkumlariga oid so'zlar kiradi. Lekin 
tilda yigirma besh, biryuz ellik besh kabi qo'shma sonlar; besh-olti, o'n-
o'nbesh kabi juft sonlar; har kirn, har nima, hech narsa, ba'zi bir kabi 
qo'shma olmoshlar mavjud. 
• 
www.aim.uz 
So'z yasalishining bu turida yangi so'z affiksatsiya usulida ham, kompozitsiya 
usulida ham yasalmaydi. Balki to'g'ri ma'noli turg'un birikmalarning qisqarishi 
asosida yasaladi. Bunda abbreviatsiya usulida so'z yasaladi. Abbreviatsiya usuli 
o'zbek tiliga rus tilidan o'tgan bo'lib, ot turkumiga oid qisqartma so'zlarni yasaydi. 
Masalan, Birlashgan 
Millatlar 
Tashkiloti 
(to'g'ri 
ma'noli 
turg'un 
birikma) 
— BMT (qisqartma so'z), O'zbekiston Milliy Universiteti (to'g'ri ma'noli turg'un 
birikma) — O'zMU (qisqartma so'z) kabi. 
Savol va topshiriqlar 
1. O‘zbek tilida so‘z yasalishi haqida ma’lumot bering. 
2. Ot yasalishi haqida ma’lumot bering. 
3. Affiksatsiya usuli orqali so‘z yasalishiga misol keltiring. 
4. So‘z yasalishi tahlilida nimalarga e’tibor qilish kerak?